تجلي مراسم محرم در شكل شهر دزفول

يكي از مهم‌ترين آيين‌هاي جمعي در ايران كه نه‌تنها در شكل تفكر جمعي بلكه به نحوه توليد فضا نيز مؤثر بوده است مراسم محرم است. اين مراسم با سابقه تاريخي كه دارد بر شكل‌گيري محورها و نحوه تنظيم فضاهايي مانند حسينيه و عباسيه و ... بر شكل شهر اثر گذاشته است. در شهرهايي كه مراسم محرم به‌صورت مراسمي ويژه انجام مي‌شود، جايابي عناصر ساختار دهنده به آن نيز به نحوي در اين راستا و محورها پديد آمده و يا تغيير يافته است. اين مقاله سعي در بررسي مراكز تجمع بافت قديم شهر دزفول و شيوه‌ي برگزاري رسوم ماه محرم در آن‌ها است. هدف شناخت مراسم‌هاي ماه محرم در شهر دزفول و بررسي اين موضوع است كه هر يك از عناصر معماري و شهرسازي از قبيل: خيابان، ميدان، مسجد و ... چه نقشي در شيوه‌ي برگزاري اين مراسمات ايفا مي‌كنند. نمونه‌ي موردي كه در اين مقاله موردبررسي قرار مي‌گيرد در دو مورد از محله‌هاي قديمي شهر به نام‌هاي قلعه و مسجد قرار دارند، كه در مقياس دقيق‌تر شامل مسجد جامع دزفول، ميدان امام خميني، خيابان امام خميني، حسينيه‌اي در محله‌ي قلعه و امام‌زاده سبزه‌قبا است. روش انجام اين تحقيق به‌صورت توصيفي تحليلي است كه به دو شيوه‌ي ميداني و كتابخانه‌اي انجام‌گرفته است. در پايان هم نتايج تحقيق در قالب جداولي شامل جمع‌بندي مراسمات عاشورايي و نمادهاي عاشورايي شهر دزفول ارائه شده است. نتايج نشان مي‌دهد ريخت شهري مناسب برگزاري مناسك ديني ازجمله عوامل ايجاد وحدت و انسجام اجتماعي هستند. همبستگي اجتماعي سلامت روحي و رواني جامعه را به ارمغان مي‌آورد. در پي آن شهري كه داراي چنين اجتماعي است پايداري اجتماعي‌اش بيش‌ازپيش تضمين شده كه خود به پايداري شهر منجر مي‌شود. درواقع همين رفتارهاي اجتماعي هستند كه به كالبد شهر هويت مي‌بخشند. عناصر كالبدي شهر بسته به ويژگي‌هايي از قبيل ابعاد، وسعت، كاربري و ... نقش مهمي در برپايي اين آيين‌ها بر عهده‌دارند. يكي از عوامل وحدت نسلي در دزفول برگزاري مراسم محرم و تجديد خاطره با كالبد شهري در طي برگزاري اين مراسم است.