عكاسي آييني و كاركردهاي اجتماعي آن بررسي موردي مراسم عاشورا در ايران

دين در بسياري از جوامع، جزء بنيادين و اساسي فرهنگ است، كه نقش مهمي در حيات اجتماعي انسان ايفا مي‌كند. دين، تنها يك‌رشته از رفتارها و احساسات نيست بلكه تركيبي از باورها و اعمالي است كه ايدئولوژي و نحوه انديشيدن افراد را در جوامع سنتي مشروط مي‌كند. آيين‌هاي ديني بخش گسترده‌اي از كنش‌هاي اجتماعي ما را تشكيل مي‌دهند. تنوع،گستردگي، انسجام و همبستگي،روح تعاون و همكاري،پويايي و تأثيرات فرازماني، ازجمله ويژگي‌هاي اين مراسم در فرهنگ جامعه ماست.آيين، شكلي از معرفت است كه از ديرباز به‌عنوان يك روش تعليم با هدف سعادت حقيقي بشر از آن مي‌توان يادكرد.در ايران،از نمادي‌ترين مراسم‌هاي آييني،عزاداري‌هاي ماه محرم و صفر به‌ويژه مراسم روز عاشورا است.در اين مراسم ارزش‌هاي اخلاقي چون آزادگي،مبارزه با ظلم و ستم ،عدالت‌خواهي،شجاعت،ايثار و امربه‌معروف و نهي از منكر آموزش داده مي‌شود، تا هر بار بستري به‌منظور ايجاد تقويت، حفظ و نگهداري ايمان مذهبي در محبان اهل‌بيت فراهم نمايد و سال‌ها است كه اين مراسم موضوع مطالعه بسياري از متفكرين، عاملان ديني، جامعه شناسان، محققين و ازجمله هنرمندان بوده است كه هدف از آن ماندگار كردن اين رويداد مهم با ثبت مفاهيم دروني در چارچوب هنرمي باشد. مراسم عاشورا ازجمله موضوعات بسيار مهمي است كه سال‌هاست هنرمندان همواره بخشي از درون‌مايه هنرهاي تجسمي ايران را به بازسازي اين رويداد مهم اختصاص داده‌اند به‌طوري‌كه در طول تاريخ پيام و مفاهيم جلوه‌هايي از اين رفتارهاي ديني را به‌صورت مستند و نمادين در آثار هنري خويش متجلي نموده‌اند. هرساله در چنين روزهايي در هر شهر و روستايي بر اساس آيين‌هاي بومي آن منطقه مراسم‌هايي برگزار مي‌شود كه بسياري از هنرمندان خاصه عكاسان حرفه‌اي و غيرحرفه‌اي در طول زمان برگزاري مراسم،به ثبت اين رويداد اجتماعي و مذهبي مي‌پردازند و سالانه هزاران عكس به بهانه برگزاري تعداد زياد سوگواره‌ها و نمايشگاه‌هايي كه با موضوع محرم در ايران برپا مي‌شود توسط عكاسان حرفه‌اي و آماتور از اين اجتماع بزرگ ديني ثبت مي‌شود اما عكاسي آييني فقط ثبت يك رويداد ساده نيست،بلكه تلاشي است براي انديشه ورزي و درك صحيح هنرمند در انتقال مفاهيم و مصاديق فرهنگ عاشورايي با توجه به تأثير و كاركردهاي اجتماعي اين باشكوه‌ترين مراسم شيعي ،لذا براي برون‌رفت از سطحي‌نگري در عكس‌هاي عاشورايي عكاسان بايستي پيش از عكاسي، ضمن شناخت صحيح و آگاهي از فلسفه اين واقعه بزرگ تاريخي بتوانند نمادونشانه‌هاي اين معرفت و ذوق هنر ديني را با تكيه بر دانش زيبايي‌شناسي و فرهنگ ديني و بومي هر منطقه به‌دوراز هرگونه تعصب و اعتقادات مذهبي در آثارشان انعكاس دهند.