نقش مصالح درتزئينات بناهاي دوره زنديه (نمونه موردي ارگ كريم خان زند شيراز)

The role of Materials in the Decoration of Zandiye Period Buildings (Case study of Karim Khan Zand citadel in Shiraz)

ازدورة كريم خان زند در شهرشيراز آثار معماري فراواني بجاي مانده كه ارگ كريم خان از نمونه هاي آن است . اين بنا با آثار كاشي كاري مزين گرديده است. به جز شماري نقاشي ، گچ كاري ، معرق وكاشي كاري اسليمي، سه دسته كاشي كاري برفراز درگاه ميانسراي ارگ در ضلع شرقي شامل طاق نماي مياني و دو طاق نماي شمالي و جنوبي در امتداد محور اصلي ارگ و روبروي ايوان شاه نشين قرار داشته كه در دهه هاي گذشته و به داليل نامعلومي ازدست رفته است . هدف از اين پژوهش اشنايي با مصالح در تزئينات ارگ كريم خان زند مي باشد . روش تحقيق، تفسيري- تاريخي است وگردآوري اطالعات به شيوه كتابخانه اي انجام شده است. نتايج اين پژوهش نشان دادند كه كاشي هاي طاق نماي مياني، نشان دهنده ايواني آجري با فرشي افشان است كه به لحاظ هندسي، قرينه اي از ايوان اصلي ارگ بوده است . در لچكي هاي اين طاق نما، منظره اي طبيعي با درختان، مرغان و حيواناتي نظير شير و خرگوش در زمينه اي صخره اي نقاشي شده كه برخالف نقش ايوان، پويا است و مهم ترين هنر تزئيناتي دوره زند نقاشي هاي ديواري مي باشد. كاشي كاري هاي دو طاق نماي شمالي و جنوبي قرينه يكديگرند و هركدام شامل سه خدمتكار با دستار و عمامه و ظروفي از نوشيدني و ميوه در دست هستند كه در طرحي شبيه به مقرنس هاي داخلي اتاق هاي ارگ ترسيم شده اند. افزون بر اين،كاشي هاي مورد بررسي را به طوركلي مي توان براي مثال بازتاب حضور خدمت كاران ارگ، آينه اي دوبعدي در برابر اندام هاي سه بعدي بنا، بازتابي از جهان آرماني در برابر جهان واقعي موجود در ارگ و در نهايت به مثابة الگوي زيبايي شناختي رجال ديواني- حكومتي روزگارزند در بناهاي ديواني و سكونتي تلقي كرد.