تأملي در ساز و كار پدافندي فرافكني و شاخصه هاي آن با تكيه بر اشعار پروين اعتصامي

از ديرباز، علم روان شناسي با ادبيات گره خورده است و مي توان در آثار شاعران و نويسندگان، مفاهيم روان شناسي را يافت. فرافكني يكي از مفاهيمي است كه براي اولين بار در آثار زيگموند فرويد ظهور كرد. فرافكني يكي از مكانيسم هاي پدافندي (دفاعي) روان شناسي است كه از طريق آن مي توان به ضمير و درون هر كس پي برد و شناخت نسبي از شخصيت وي به دست آورد. يكي از شاعران و انديشمندان بزرگ ايران زمين كه به جنبه هاي روان شناختي رفتار انسان توجه دارد، پروين اعتصامي است؛ تا آن جا كه در جاي جاي اشعار و سروده هاي او به ويژه در قصايد و مناظرات او تحليل هاي روان شناختي و حتي برخي از مسائل و مفاهيم نوين اين دانش نظير خود فريبي، توجيه، فرافكني و ... به كرات مشاهده مي شود. اين جستار با تكيه بر رويكر توصيفي ـ تحليلي و با هدف واكاوي و تحليل ساز و كار پدافندي فرافكني و شاخصه هاي آن با تكيه بر اشعار پروين اعتصامي صورت پذيرفته است. دستاورد پژوهش حاكي از آن است كه شاخصه هاي فرافكني به كار رفته در اشعار پروين اعتصامي شامل مواردي از جمله: نفي فرافكني بر قضا و قدر، نفي فرافكني بر ديگران، واعظ غير متعظ بودن و يكسان شمردن خود با ديگران مي شود. بنابراين فرافكني و شاخصه هاي آن را مي توان يكي از ويژگي هاي بارز شعري اين شاعر بزرگ دانست.