نقش ويژگي‌هاي خاك در گسترش فرسايش شياري در حوزه آبخيز زنجان رود در شمال غرب ايران

The role of soil properties in the expansion of rill erosion in the Zanjanrud watershed in northwest Iran

فرسايش شياري يكي از اشكالهاي مهم فرسايش آبي در اراضي شيب‌دار ميباشد. اين نوع از فرسايش آبي در كنار عواملي چون بارندگي، توپوگرافي و پوشش گياهي به شدت تحت تأثير نوع خاك است. اين پژوهش به منظور بررسي نقش ويژگيهاي خاك در فرسايش شياري در بخشي از خاك هاي حوزه آبخيز زنجان رود انجام گرفت. براي اين منظور ده دامنه دچار چند عارضه از فرسايش شياري انتخاب شدند. ويژگي‌هاي شيارها شامل طول، عرض و عمق در محل شيار اندازهگيري شدند و حجم خاك فرسايش يافته از شيارها به دست آمد. نمونههاي از خاك پيرامون هر شيار از عمق صفرتا 30 سانتي‌متر برداشت شد و در آزمايشگاه مورد تجزيه قرار گرفت. بررسي رابطه بين حجم شيار و ويژگي‌هاي خاك‌ نشان داد كه بين فرسايش شياري و درصد سيلت (05/0 p، 42/0 =r) و سنگريزه خاك (05/0 p، 40/0 =r) همبستگي مثبت وجود دارد؛ درحالي كه فرسايش شياري همبستگي منفي با اندازه خاكدانه (01/0 p، 68/0- =r)، پايداري خاكدانه (01/0 p، 53/0- =r) و هدايت هيدروليكي اشباع (05/0 p، 57/0- =r) دارد. به‌طوركلي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه خاك‌هاي كه از سيلت و سنگريزه بيشتر و از خاكدانه كوچك و ناپايدارتري برخوردارند و نيز نفوذپذيري كمتري به آب دارند، بيشترين حساسيت به فرسايش شياري را در منطقه دارند.