بازشناسي اصل «محصوريت» در باغ ايراني

باغ در فرهنگ‍ هاي مختلف به پشتوانه انديشه، باور و آرمان مردمانش به گونه‍ اي خاص جلوه‍ گر شده‍ است. باغ ايراني نيز از اين قاعده مستثني نبوده و به‍ عنوان يكي از اصيل‍ ترين و سودمندترين باغ‍ هاي جهان در طول ادوار كهن سرزمين ايران مي‍ شناسند. همواره رعايت اصولي در شكل‍ گيري اين باغ نقش اساسي داشته‍ است كه امروزه با ذكر اسامي آن‍ها تعريف و نشان هويت از باغ ايراني براي ما ملموس مي‍شود. محصوريت يكي از آن اصول است كه محققان بسياري بر اين عقيده‍ اند دلايل گوناگوني براي استفاده ايرانيان از مفهوم حصار درون باغ وجود دارد. تحقيق پيش‌رو با هدف پاسخ به اين سؤال پيش مي‍رود كه محصوريت در باغ ايراني به چه اشكالي نمود پيدا كرده‍ است؟ و آيا تفكر انسان ايراني از محصورشدن باغ، تنها با ايجاد ديوار خشتي پيرامون آن خلاصه مي‍شود؟ اين نوشتار با تكيه بر روش پديدارشناسي به مطالعه موردي پنج باغ ايراني در دوره‍ هاي مختلف (دولت‌آباد يزد، بَهلگِرد بيرجند، فين كاشان، شاهزاده ماهان و اكبريه بيرجند) پرداخت و به اين نتيجه رسيد كه تداوم باغ ايراني با تكيه بر دو نوع حصار صورت گرفته‌است. يكي عنصر كالبدي و ديگر عنصر گياهي. اين عوامل محصوركننده، راهروهاي بصري، محوري مستقيم، طولاني و گاه باريك، چشم اندازي بي‌كران از انتها را تداعي مي‍كند كه تمركز ديد و حواس بيننده را متوجه نقطه كانوني باغ يعني كوشك مي‍كند.