تاثير تمرينات تسهيل شده مربع گام‌برداري بر كيفيت خواب و رفتارهاي كليشه‌اي كودكان مبتلا به اوتيسم

هدف پژوهش: از مشكلات شايع كودكان مبتلا به اوتيسم اختلال خواب و رفتارهاي كليشه‌اي مي‌باشد. پژوهش‌ها نشان داده است مداخله ورزشي باعث كاهش اختلالات خواب و شدت علائم اوتيسم از جمله كاهش رفتارهاي كليشه‌اي در بين مبتلايان به اوتيسم شده است. در بين مداخلات ورزشي تأثير تمرينات مربع گام‌برداري بر عملكرد جسمي و شناختي افراد مبتلا اثبات شده است. در اين پژوهش سعي داريم با بهره‌گيري از تجهيزات الكترونيكي و فراهم آوردن منابع مناسب بازخورد ديداري و شنيداري، يك روش تمريني جديد مبتني بر تمرينات مربع گام‌برداري را ارايه كنيم و به بررسي تاثير آن بر كيفيت خواب و رفتارهاي كليشه‌اي كودكان مبتلا به اوتيسم بپردازيم. روش و روند پژوهش: در اين مطالعه نيمه تجربي 20 كودك مبتلا به اوتيسم با رده سني 6 تا 12 سال به صورت تصادفي در دو گروه ده نفري (گروه تمرين با صفحه نوري و كنترل) قرار گرفتند. گروه تمرين با صفحه نوري و گروه كنترل با صفحه ساده تمرينات مربع گام‌برداري را به مدت 12 هفته به صورت 4 جلسه 45 دقيقه‌اي در هفته تحت نظر مربيان خود دريافت كردند. ابزار تمريني اين پژوهش شامل صفحه نوري گام‌برداري بود (با نام كامل دستگاه يكپارچه سازي حسي حركتي جهت توانبخشي اختلالات گام‌برداري كه در داخل كشور داراي ثبت اختراع با كد بين الملي A45B 21/00 است). اين ابزار تمريني به گونه اي طراحي شد كه متناسب با شرايط فردي هر كودك الگوهاي گام‌برداري از ساده تا پيشرفته را با روشن كردن مسير نوري و بازخورد صوتي همزمان براي اين كودكان، ساده و جذاب كرده و به اجراي گروهي حركات نيز كمك مي‌كرد. اندازه‌گيري كيفيت خواب با پرسشنامه پيتزبورگ و رفتارهاي كليشه‌اي با پرسشنامه گارز ويرايش دوم در مراحل پيش‌آزمون و پس‌آزمون براي هر دو گروه انجام شد. داده‌ها با تحليل كواريانس در سطح معناداري (05/0 P) تجزيه و تحليل شد. يافته‌ها: قبل از انجام تحليل اصلي، مفروضه‌هاي تحليل كوواريانس شامل نرمال بودن، همگني شيب‌هاي رگرسيون و همگني واريانس ها مورد بررسي قرار گرفت. كليه آزمون‌هاي آماري با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 24 در سطح معناداري 05/0 تحليل گرديد. بين ميانگين رفتار كليشهاي در دو گروه تجربي و كنترل تفاوت معناداري مشاهده ميشود. به زبان ساده تر ميانگين رفتار كليشهاي در گروه تمرين با صفحه نوري نسبت به پيش‌آزمون كاهش معني داري داشته است. اندازه اثر مداخله پژوهش حاضر بر روي رفتار كليشه‌اي 8/28 درصد مي‌باشد. نتايج: پژوهشگران فعاليت ورزشي را به عنوان يكي از مداخلات درماني جايگزين و كمكي براي بهبود كيفيت خواب پيشنهاد داده‌اند. مداخله پژوهش حاضر نيز نوعي فعاليت ورزشي منظم و تسهيل شده با شرايط كودكان مبتلا به اوتيسم بود كه فاكتورهايي آمادگي بدن اين كودكان را درگير مي‌كرد. بنابراين مي‌توان گفت احتمالاً مداخله پژوهش حاضر توانسته سازوكارهاي ورزشي مؤثر در كيفيت خواب را فراهم كند. همچنين از دلايل ديگر بهبود كيفيت خواب در پژوهش حاضر احتمالاً تأثير آن بر سطح استرس و اضطراب اين كودكان مي‌باشد. فعاليت‌ها و چالش‌هايي كه براي افراد لذت بخش بوده و در حد توان و ظرفيت باشند سبب كاهش سطح اضطراب و استرس مي‌شوند. در طي جلسات تمريني براي كاهش حركات كليشه‌اي كودكان تلاش شد تمرينها و تقويت كننده‌هاي مثبت نوري و صوتي به طور مداوم و منظم طبق برنامه انجام شود. تقويت كننده‌هاي مثبت ارائه شده باعث شد كودكان در پروتكل تمريني نقش فعال ايفا كنند كه به تبع آن خودكنترلي و خودكارآمدي كودك تقويت مي‌شد و اين امر آرامش جسماني و رواني كودك را تثبيت مي‌كرد. در نتيجه كاهش رفتار كليشه‌اي در آنان دور از انتظار نبود. در اين مداخله پژوهشي كودكان با استفاده از بازخورد نوري و صوتي توانايي تحليل، انتخاب و به كارگيري پاسخ حركتي مناسب را به دست مي‌آوردند همچنين مطابق با نتايج پژوهش‌ها بروز رفتارهاي كليشه‌اي در كودكان مبتلا به اختلال طيف اوتيسم با مشكلات مربوط به خواب مرتبط است. بنابراين در اين پژوهش با بهبود كيفيت خواب كودكان مبتلا به اوتيسم كاهش رفتارهاي كليشه‌اي دور از انتظار نبود.