بررسي و مقايسة توكل و رضا در ديوان حافظ و مثنوي مولوي

اين پژوهش با عنوان « بررسي و مقايسة توكل و رضا در ديوان حافظ و مثنوي مولوي » به بررسي تطبيقي تحليلي مقام توكل و رضا در مثنوي معنوي و ديوان حافظ مي پردازد. پژوهشگر در آغاز به جايگاه توكل و رضا در عرفان و تصوف ايران پرداخته و معناي لغوي و اصطلاحي توكل و رضا را بازگو نموده و سپس به شرح اين دو مقام از چهاركتب معتبر تصوّف پرداخته كه عبارت اند از : منازل السائرين خواجه عبدالله انصاري، رسالة قشيريه ، الاصول العشرة نجم كبري و عوارف المعارف سهروردي. در ادامه پژوهشگر به استخراج معاني متعدد توكل و رضا در مثنوي و ديوان حافظ پرداخته كه مقام توكّل در مثنوي شامل سه مبحث ترجيح توكل بر جهد، ترجيح جهد بر توكّل و اقتران توكل و تسليم مي باشد. مقام رضا در مثنوي معنوي هم به دو معني ثبات احوال عرفاني و استقبال مكروهات استعمال شده است.امّا رضا در ديوان حافظ داراي 16 معني بوده كه به ترتيب عبارت اند از : دشنام دوستي، رضاي معشوق رضاي تؤام با شكوة عاشق ، رضا به انعامِ معشوق ، رضا به قسمت ازل، ارتباط لازم و ملزومي ارادت و رضا، رضا به قضاي الهي ، ترك اعتراض و شكوه ،ارتباط لازم و ملزومي درد عشق و رضا ،اطاعت مطلق لازمة مقام رضا ،تحمّل جور و جفاي معشوق ، ارتباط لازم و ملزومي تسليم و رضا ،تفويض امور به حق تعالي ،ارتباط لازم و ملزومي رضا و سوگند ازلي،رضا و خشنودي حق تعالي ،نظر عاطفت و محبّت،عدم التفات به احوال و مقامات. توكل در ديوان حافظ دو مورد استعمال شده كه يكي نشان دهندة رابطة لازم و ملزومي توكّل و كفايت رزق دنيوي است و ديگري كاشف از خرقِ حجبِ نوراني.