ادراك نور و ضياء، اثر نور وسايه

بن هيثم (430-354) در راهيابي به معدن حقيقت در مورد ابصار به نظريه اي تركيبي رسيد كه از وجوه مختلفي تشكيل مي شد و تمايز ميان نور بالذات و نور بالعرض (اشياء منير و مستنير) و تمايز ميان ادراك بينايي و احساس بينايي را شامل مي گشت. وي البته مراتب ادراك را به ادراك به مجرد حس، ادراك به معرفت و ادراك به استدالل تقسيم مي كند. با التفات به اينكه نور بالذات تشكيكي است و وجود هم نور است و تشكيك در وجود نيز راه دارد. حال اگر غسق نور پايين تر نسبت به نور باالتر ظلمت تلقي شود در حالي كه اين ظلمت خودش نور است ، موضوع سايه نيز به ميان مي آيد و در اين بين نفس نيز بين نور و ظلمت در انخرام و انسرام است. عارف بزرگ و پدر عرفان نظري اسالمي محي الدين ابن عربي (638-570) دو قرن پس از ابن هيثم با التفات به نور و قواعد آن و اينكه نور در منور ديده مي شود و در اين حال عارض بر منور است و حق تعالي نور است و هستي مستنير ، معتقد است ضياء در هستي شناسي عرفاني اثر نور است يعني حجاب نيست بلكه سايه است و نور موجب ضياء مي شود و ضياء نسبت به نور وجه سايه اي پيدا ميكند. اين مقاله در پي آن است با تالشي در پرداختن به مباحث ادراكي نور و سايه از منظر ابن هيثم و ابن عربي ، امكان تأثير مستقيم يا غير مستقيم ابن هيثم بر ابن عربي را مورد بررسي قرار دهد.