عدم پايبندي به قواعد بنيادين تفسير از سوي برخي متصوفه در تبيين آيه «و قَد أضَلُّوا كَثِيراً وَ لا تَزِدِ الظَّالِمِينَ إِلاَّ ضَلالاً»

در اين پژوهش، با بررسي ديدگاه «عبدالرزاق كاشاني» و«ابن‌عربي»، دو شخصيت نامدار در عالم تصوف، در تبيين آيۀ «و قَد أضَلُّوا كَثِيراً وَ لا تَزِدِ الظَّالِمِينَ إِلاَّ ضَلالاً» (سوره نوح، آيه 24) اين نتيجه حاصل مي‌شود كه فرد نخست، گرچه در تأويل برخي از آيات سوره نوح، نظرات متفاوت و ناهمگوني نسبت به مشهور دارد، ولي در تأويل آيه مذكور، با مشهور همراه است و ديدگاه متمايزي ندارد. درمقابل ابن‌عربي با اتخاذ مبنايي خاص نسبت به مقام حضرت نوح، و آوردن دليلي از قرآن برخلاف معناي ظاهري و متبادر آن، مقصود از «ضلالت» را در جمله «و قَد أضَلُّوا كَثِيراً»، به‌معناي «تحيّر» گرفته است و از آن رهگذر، در عبارت «وَ لا تَزِدِ الظَّالِمِينَ الّا ضلالاً»، دعاي حضرت نوح را دعاي به‌‌خير تلقي كرده است و «ضلالت» را سرگشتگي و حيرت مثبت در ذات حق تفسير نموده و با گفتن جمله «زدني فيك تحيّراً» بر آن تأكيد كرده است. پژوهش حاضر با بهره‌برداري از شيوه تجزيه و تحليل آيات، روايات و سخنان مفسران والامقام، به بررسي مبنا و دليل ايشان پرداخته و به نتايج ذيل دست يافته است: اولا، مبناي وي به‌دليل مخالفت با فن محاوره، لغت، عرف و مصطلحات زبان قرآن مبناي نادرستي است؛ ثانيا، دليلي كه براي اثبات تأويل خود ارائه كرده است به‌دليل ناسازگاري با قواعد بنيادين تفسير، قابل قبول نمي‌باشد؛ درنتيجه چنين برداشت و تفسيري، از مصاديق بارز تفسير به‌رأي نكوهيده در مأثورات محسوب مي‌گردد.