بررسي و تحليل محتواي نامه‌هاي امام باقر (ع)

يكي از روش هاي اسنادي كه به بررسي نظام مند، عيني، كمي و تعميم پذير پيام هاي ارتباطي مي پردازد و براي بيان مفاهيم يا واژه هاي معيني در يك متن و يا مجموعه اي از متون استفاده مي شود تحليل محتواست. از آن‌جايي كه امام محمد باقر(ع) تاثير بسزايي در تبيين مباني اسلام در حوزه هاي مختلف علم از حوزه فقهي، كلامي، تفسير...داشته است؛ بنابراين پژوهش حاضر با هدف تحليل محتواي نامه‌هاي آن حضرت نگاشته شده است. روش پژوهش توصيفي و با توجه به منابع كتابخانه صورت گرفته است. بر اساس موضوع، نامه‌ها به سه دسته اعتقادي-اخلاقي، فقهي و نامه‌هاي شخصي تقسيم شدند و سپس با گزينش واژگان كليدي و ميزان تكرار آنها در هر دسته، مفاهيم مهم و نقاط مورد تمركز در هر دسته استخراج شد و به‌اين طريق به كشف محتواي نامه اقدام شد. نتيجه نشان داده كه امام (عليه‌السلام) موضوع تقويت و غني بخشي بنيه فكري و فرهنگي شيعيان و مصون ساختن آن از آسيبهاي فرهنگي را بر مبارزۀ سياسي با حاكمان وقت اولويت داده‌اند،هم‌چنين در نامه‌هاي خويش توجه عميق مخاطب به توحيد ذاتي و توحيد ربوبي خدا، ايمان به اقتدار مطلق و حاكميت مطلق او و مشيت تخلف‌ناپذير او بر هستي، زمينه‌سازي براي روي آوري به عبوديتي كامل براي او فراهم مي‌آورد و در نهايت امام توجه جدي به مسائل فقهي مانند شرط در ازدواج متعه، صيد و ارث مولي، جهاد و... نمودند.