گمانه زني به منظور تعيين عرصه و پيشنهاد حريم محوطه ي تخت گوهر، مرودشت فارس

محوطه‌ي تخت‌گوهر (تخت‌رستم) در ميانه‌ي راه تخت‌جمشيد به نقش‌رستم قرار دارد. متأسفانه تا امروز تلاش جدي در زمينه‌ي ساماندهي، حفاظت، مرمت و پژوهش‌هاي باستان‌شناسي باهدف شناساندن آن انجام نگرفته است. به‌رغم فاصله‌ي نزديكي كه نسبت به تخت‌جمشيد، نقش‌رجب، نقش‌رستم و شهر استخر دارد، آسيب‌هاي واردشده به بناي تخت‌گوهر به دست قاچاقچيان و سوداگران ميراث ‌فرهنگي به سبب نبود حصار فيزيكي، نگهبان، رشد فزاينده و كنترل نشده‌ي فعاليت‌هاي كشاورزي كه سبب تخريب سطح محوطه‌ي بناي ستون‌دار و فضاي بين اين دو اثر شده، ضرورت و اهميت اجراي طرح ساماندهي محوطه را دوچندان كرده است. بر اساس مدارك باستان‌شناختي در نزديكي بناي تخت‌گوهر، يك كوشك از دوره‌ي هخامنشي و احتمالاً هم‌زمان با تخت‌گوهر وجود دارد كه در سال 1973 ميلادي به كوشش اَن‌بريت تيليا كاوش و نتايج آن منتشر شد (Tilia 1978). اطلاعات به‌دست‌آمده از كاوش كوشك حاكي از آن است كه تالار مركزي داراي ته ستون‌هاي گرد از سنگ‌آهك تيره و در ايوان پايه ستون‌هاي گرد از سنگ ‌آهك سفيد بوده است. بر اساس شواهد، تاريخ اين كوشك و تخت‌گوهر به اوايل دوره‌ي هخامنشي بازمي‌گردد كه اطلاعات كمي درباره‌ي آن در دست است. محوطه‌ي تخت‌گوهر همواره موردتوجه پژوهشگران و متخصصان باستان‌شناسي و تاريخ دوره‌ي هخامنشي بوده است. نخستين كساني كه اين بنا را ديده و معرفي كرده‌اند اوژن فلاندن و پاسكال كُست هستند كه در سال 1840م از اين بنا بازديد كرده‌اند (فلاندن 1356). پس‌ازآن در سال 1888م ادوارد براون اشاره‌اي به بناي تخت‌گوهر مي‌كند (براون 1376). در سال 1890م جرج كرزن از بنا بازديد كرد (كروزن 1349). به سال 1903 م جَكسن در سفرنامه‌ي خود از بناي تخت‌گوهر نام مي‌برد (جكسن 1352). هرتسفلد نخستين باستان‌شناسي بود كه در حول‌وحوش اين بنا كاوش كرد و به دنبال يافتن كتيبه، سنگ‌هاي روي بناي تخت‌گوهر را جابه‌جا و به پايين سكو منتقل كرد (هرتسفلد 1354). علي سامي هم‌زمان با كاوش در تخت‌جمشيد در محوطه‌ي تخت‌گوهر نيز اقداماتي انجام داده و تعدادي بلوك سنگي كشف كرده است (سامي 1330). اَن بريت تيليا در 1973م در نزديكي بناي تخت گوهر بقاياي كوشكي هم‌زمان با دوره‌ي هخامنشي كشف كرده است. پس از وي در سال 1975 م جوزپه تيليا و شاپور شهبازي سنگ‌هاي برداشته‌شده توسط هرتسفلد را سر جاي خود قرار داده و آن را بازسازي مي‌كنند. در سال 1394 خورشيدي يوسف رستمي پايان‌نامه‌ي دانشجويي خود را درباره‌ي اين بنا به انجام رسانده است (رستمي1394). جديدترين برنامه‌ي مستندنگاري به روش فتوگرامتري در راستاي حفاظت توسط پايگاه تخت‌جمشيد انجام ‌گرفته است (اقراء و فدايي 1397). سنگ‌نگاره‌هاي ايجادشده بر سطح بناي ناتمام موضوع پژوهشي بوده كه اخيراً انجام‌ گرفته است (مولايي 1398). محوطه در محدوده‌ي حريم درجه‌ي دو تخت‌جمشيد قرار دارد. به همين منظور طرح تعيين عرصه‌ي آن در سال 1397 خورشيدي به پايگاه ميراث جهاني تخت‌جمشيد ارائه و با موافقت مدير و شوراي فني پايگاه، با مجوز شماره‌ي 40036987 با تاريخ صدور مجوز 01/12/1400 پژوهشكده‌ي باستان‌شناسي، از تاريخ 12/12/1400 تا 27/12/1400 انجام گرفت.