گمانه زني به منظور دفع رطوبت، با هدف حفاظت به روش اجراي ناكش در پشت كتيبه ي جنوبي داريوش در تخت جمشيد

گمانه‌زني به‌منظور دفع رطوبت با هدف حفاظت به روش اجراي ناكِش پشت كتيبه‌ي جنوبي داريوش در تخت‌جمشيد با مجوز پژوهشكده‌ي باستان‌شناسي به شماره‌ي 40022400 از تاريخ 16/11/1400 شروع و تا 30/12/1400 به مدت 49 روز انجام شد. هدف از انجام اين كاوش، دفع رطوبت از سمت پشت كتيبه، با ايجاد كانال ناكِش و مطالعه‌ي روند پر كردن فضاهاي معماري در بناهاي هخامنشي (تخت‌جمشيد )، اجراي سايه بان حفاظتي متناسب با ديد منظري، اجراي مسير بازديد گردشگري به سمت كتيبه، اجراي سيستم نورپردازي (جهت بازديد گردشگري شبانه) و تابلوي معرفي متن كتيبه هست. معمولاً آثار تاريخي پس از مدتي به دليل تغييرات مداوم آب‌وهوا، جذب و تبخير رطوبت و ... دچار فرسايش زودهنگام شده و به‌سرعت آسيب مي‌بينند. باستان‌شناساني كه از 80 سال پيش، كاوش‌ها را در تخت جمشيد آغاز نمودند تا حدودي از فرايند فرسايش آگاه بوده و از همان ابتدا تلاش‌هاي زيادي براي جلوگيري از تخريب نقوش برجسته‌ي پلكان شرقي آپادانا و پلكان كاخ شورا و... انجام داده‌اند. اين باستان شناسان با نصب سايه‌بان‌هاي موقت و حتي دائمي تلاش در جهت جلوگيري از تخريب نقوش برجسته و كتيبه‌ها كرده‌اند اما با اين‌حال تمامي عوامل آسيب‌رسان حذف نشده و نقوش روزبه‌روز وضعيت بدتري پيدا مي‌كردند. يكي از دلايل آسيب‌هاي سطحي در سنگ‌هاي رسوبي و آهكي، نفوذ آب ناشي از بارندگي در بالاي پلكان‌ها بوده كه به پايين نفوذ كرده و سپس به جداره‌ي داخلي سنگ‌ها مي‌رسد. اين رطوبت املاح موجود در خاك را به سنگ‌ها منتقل كرده و پس از عبور از داخل سنگ و حمل املاح دروني سنگ به سطح مي‌رسد. پس از تبخير آب از سطح بيروني، املاح آسيب رسان روي سطح سنگ باقي مي‌مانند. اين پديده باعث مي‌گردد در مدت كوتاهي سطح بيروني سنگ‌ها كه داراي نقش برجسته و كتيبه هستند دچار آسيب و فرسايش شوند (رهبرقلاتي 1391). سنگ‌نبشته‌ي داريوش بزرگ هنگامي‌كه ورودي، در قسمت جنوبي تخت‌جمشيد بود به مناسبت پي بناي كاخ تخت‌جمشيد نقر شده است كه اين سنگ‌نبشته روي تخته‌سنگي بزرگ و يكپارچه به طول 8.15 متر (متن كتيبه 7.20) و ارتفاع 2.05 متر واقع در نماي جنوبي صفِ حك ‌شده است. ازاين‌رو كارشناسان گروه باستان شناسي، با همكاري دفتر فني، حفاظت و مرمت پايگاه توجه خود را معطوف به حذف عامل آسيب‌رسان خصوصاً رطوبت كردند و به بررسي امكان ايجاد كانال ناكِش دفع رطوبت (با حداقل دخل و تصرف ممكن) پشت كتيبه‌ي جنوبي تختگاه پرداختند. ايجاد اين كانال مي‌بايست با توجه به پرشدگي و انباشت خاك در فضاهاي معماري در بناهاي هخامنشي به روش علمي باستان‌شناسي و با هدف حذف خاك‌هاي پشت كتيبه كه سبب انتقال رطوبت را به اصل كتيبه است اقدام گردد (شكل 1).