نقش روسيان منتسب به شاهزاده ايگور: در برآمدن دولت مردمي علويان به رهبري حسن اطروش در مازندران

در تاريخ اجتماعي ملل مربوط به سدۀ ميانه، كمتر مي‌توان نمونه‌اي آورد كه اتفاقي مانند حملۀ نظامي دولتي عليه دولتي ديگر، عامل پيدايي حكومت تازه‌‌اي در سرزميني ثالث، مانند آنچه كه در آغاز قرن چهارم هجري در مازندران به وقوع پيوست، شود كه دستاورد آن، برجسته‌ترين نظام مردمي با رويكرد اسلامي متأثر از انديشه پيامبر اسلام بود؛ صورت عملي به خود بگيرد. در اين سخن، به طور فشرده، نخست به پيش‌زمينه‌هاي جنبش روستايياني توجه شده است كه زمين‌ها و اموال جماعت روستايي از جانب طبقات ممتاز جامعۀ فئودالي مازندران مصادره شده بود و آنان تحت تأثير انديشه‌هاي مزدكي تا پيش از پيدايي علويان جهت دستيابي به حقوق طبقاتي خود به ميدان آمده بودند. پس از آن، از شكل‌گيري قيام علويان سخن مي‌رود كه به تحول اجتماعي انتقال قدرت از طبقۀ اشراف زميندار به طبقۀ فرو دست دهقان، يعني انقلاب مردمي تحت رهبري حسن اطروش منجر شد، توجه گرديده، ضمن آن كه اطروش با درايتي كه داشت، توانست از روزنۀ به دست آمدۀ ناشي از درگيري دو دولت ساماني و روسيان منتسب به شاهزاده ايگور كي‌يف كه عامل مهم تضعيف سامانيان شده بودند، برآيد و آن روزنه را به احسن‌ترين فرصت، جهت يك تحول اجتماعي كم نظيرتاريخي تبديل كند، اين دونكته بحث محوري اين گفتار است.