نقد و بررسي راه‌حل‌هاي مسئلۀ شرّ از ديدگاه سهروردي

مسئلۀ شرّ يكي از مسائل مهم در حوزۀ فلسفه دين است كه فلاسفه و متكلمان خداباور اسلامي و غربي از ديرباز تلاش كرده‌اند پاسخ‌هايي براي آن پيدا كنند. سهروردي، فيلسوف بزرگ اسلامي، نيز پاسخ‌هايي به اين مسئله در آثار خود داده است. در اين مقاله ضمن تبيين اين راه‌حل‌ها تلاش خواهد شد اشكالاتي كه بر آنها وارد است، بيان گردد. پاسخ‌هاي سهروردي به مسئلۀ چرايي وجود شرور در عالم از اين قرار هستند: (1) اولاً شرّ امر عدمي است و واقعيت عيني و جوهري ندارد كه نيازمند خلق يا جعل باشد؛ (2) شرور امور نسبي هستند و آنچه براي موجودي شرّ دانسته مي‌شود، ممكن است براي موجودي ديگر خير باشد؛ (3) خير بودن شرور ادعايي در نگاه كلي به نظام هستي (اشتمال مفسدۀ جزئي بر مصالح كلي)؛ (4) مجموع خيرات عالم بيش از شرور آن است؛ (5) شرور لازمۀ خلق ماهيات ممكن در جهان هستند و گريزي از آنها نيست؛ (6) شرور لازمۀ اختيار و انتخاب‌هاي انسان‌هاست. اشكالات متعددي بر هر يك از اين پاسخ‌ها وارد شده است كه در اين مقاله بررسي خواهند شد. در نهايت، به نظر نويسنده اين پاسخ‌ها مسئلۀ شرّ را حل نمي‌كنند و مشكل ناسازگاري وجود خداوند خير محض، قادر و عالم مطلق با وجود شرور در عالم پابرجاست. به نظر نويسنده كليد مسئلۀ شرّ در بازنگري در خداشناسي فلسفي، به ويژه اوصاف الهي، و همچنين اصالت دادن به عالم ماده، استقلال وجودي آن و تأثير استقلالي علّي موجودات مادي است.