عدم عموميت مقام انسان كامل در فلسفه اشراقي سهروردي

انسان كامل در مكتب اشراقي سهرودي (كه متأثر از حكمت ايراني-خسرواني است) صاحب مقام «خرّۀ كياني»، شهرياري و فرهمندي است كه خود حاصل پرورش نور اسپهبدي به واسطۀ استدلال، شهود (حضور) و علي‌الخصوص اشراق (تابش «فرّ» بر دل سالك) است. نكتۀ قابل تأمل در اين خصوص علل تشكيكي بودن تحول نوري آدمي تا رسيدن به اين اين مقام و عدم عموميت دست‌يابي به اين جايگاه در منظومۀ فكري سهروردي است؛ تحولي كه انسان را از زندگي غيراصيل به فرديتي با خصيصۀ توكل، ايمان، فناي در خدا و بقاي بدان سوق مي‌دهد. از نظر وي انسان‌هاي نائل‌آمده به اين مرتبه خود داراي مراتب تشكيكي نور خاطف، ثابت و طامس‌اند. بر اين اساس مسئله اصلي اين جستار بررسي تحليليِ علل عدم عموميت مقام انسان كامل در آثار سهروردي است. در اين پژوهش ضمن بررسي تحليليِ عوامل مؤثر در پديدآيي و استكمال نفس ناطقه (نور اسپهبد)، دليل خاص بودن اين مقام براي معدودي از انسان‌ها تبيين مي‌شود. نتيجه اين گونه است كه اصل مقام انسان كامل به واسطۀ وجود يك نور اسفهبدي در مركز هر نفس قابل دستيابي است، اما دستيابي به نهايت مراتب عاليۀ اين مقام به دليل اختلاف در ميزان ظرفيت و توانايي افراد در بهره‌مندي از فيوضات (فرّ) الهي براي همگان امكان‌پذير نيست.