توصيه‌هاي حكيمانه سهروردي به طالبان حكمت

سهروردي در سطور پاياني تلويحات به سه نكتۀ مهم معرفتي توجّه مي‌دهد: نخست هر نوع علم تقليدي را منع مي‌كند و سپس برهان را به عنوان معيار شناخت معرفي مي‌كند، سپس از افراط در علم تعليمي برحذر مي‌دارد و بهره از آن را به حدّ كفايت ومحدود لازم مي‌داند و درنهايت، به علم شهودي اشراقي توصيه مي‌نمايد آن هم بدون هيچ حدّ و مرزي. هرچند طبق تأكيدات سهروردي مهارت در علوم بحثي هم در مرتبۀ آموزش حكمت اشراق و هم در مرتبۀ كمال آن، شرط لازم است، اما در مرتبۀ بعد تأكيد او برحكمت ذوقي (تألّه) است و انسان كامل (قطب)، كامل در حكمتين بحثي و ذوقي است. هرچند در نزد او تألّه بر بحث رجحان دارد و تألّه به تنهايي كمال محسوب مي‌شود، سهروردي و اشراقيان به كرّات تصريح نموده‌اند كه صرف قرائت كتب براي الحاق به خاندان تألّه كفايت نمي‌كند. تنها نقش كتب آن است كه فرد را در راه قرار دهد و وي را به سوي تحقّق معنوي رهنمون شود. شرط الحاق به زمرۀ حكما، ارتقاء معنوي و نيل به مقام شهود انوار است. بر اين اساس حكيم متألّه مورد نظر سهروردي آگاه بر خميره ازلي حكمت و قادر بر خلع و لبس بدن است. لذا وي طالبان حكمت را كه طالب دست يافتن به حكمت پيشينيان هستند، به سلوك و تجرّد از امور مادّي توصيه مي‌كند و اساطين حكمت از هرمس تا افلاطون و حتّي ارسطو را علي‌رغم قوّت در بحث، واجد ملكه خلع بدن مي‌داند و تأكيد مي‌كند تا ملكه خلع بدن براي انسان حاصل نشود در زمرۀ حكما قرار نگرفته و متشبّه به فلاسفۀ مادّي خواهد بود. خميره ازلي حكمت كه سهروردي خود را وارث آن مي‌داند، به فراخور تاريخ قدسي و وراء هرگونه محدوديت زماني و مكاني در عرصه هستي حضور دارد. آنچه در خور اهميت است كشف و احياء و تقويت آن است. فعاليتي كه سهروردي در قرن ششم به خود اختصاص داد، بايد در تمام طول تاريخ ادامه يابد، لذا توصيه‌هاي حكيمانه سهروردي به طالبان حكمت وراء گذشته، حال و آينده است و مي تواندهمواره راهگشا باشد.