گزارش عارضه نادر ديستوني حاد گردن ناشي از فن‌پروپاترين (دانيتول)

مقدمه و هدف: فن‌پروپاترين (دانيتول) يك حشره‌كش صناعي پيرتروئيدي است كه در سال 1368 براي مصارف كشاورزي معرفي شد. پيرتروئيدها سموم مؤثري بر عليه حشرات بوده و براي انسان‌ها و ساير پستانداران ايمن در نظر گرفته مي‌شوند. جذب خوراكي و تنفسي خوب اما جذب پوستي اندك دارند. در انسان‌ها، مسموميت با پيرتروئيدها موجب تهوع، استفراع، سرگيجه، افزايش بزاق، فاسيكولاسيون، اختلال هوشياري، اغما، تشنج، پارستزي، و سندرم زجر تنفسي بالغين مي‌شوند. اين مقاله يك مورد نادر از ديستوني حاد گردن متعاقب بلع فن‌پروپاترين را معرفي مي‌كند. معرفي مورد: بيمار خانم 21 ساله متأهل كه حدود 50 تا 60 ميلي‌ليتر از سم فن‌پروپاترين موجود در بطري رنگي داخل يخچال را نوشيده بود. با تهوع و استفراغ به بيمارستان محلي مراجعه و با تشخيص اوليه مسموميت با ارگانوفسفره پذيرش شده بود. در بدو ورود، هوشيار بود و علايم حياتي پايدار داشت. مردمك‌ها قرينه، گشاد با پاسخ عادي به نور بودند. علاوه بر تعبيه لوله و شستشوي معده، گاواژ زغال فعال و مايع درماني، نيم ميلي‌گرم آتروپين وريدي دريافت و توسط متخصص داخلي به مركز استان ارجاع داده شد. هنگام رسيدن به اورژانس بيمارستان دانشگاهي، بيمار خواب‌آلود، تعداد ضربان قلب 103 بار در دقيقه، تعداد تنفس 17 بار در دقيقه، فشار خون 80/110 ميلي‌متر جيوه، دماي بدن 37 درجه سلسيوس و ميزان اشباع اكسيژن 96 درصد بود. يك ميلي‌گرم آتروپين وريدي دريافت كرد كه تعداد ضربان قلب را به 130 رساند بنابراين تشخيص اوليه مسموميت با ارگانوفسفره يا كاربامات رد شد. بيمار در بخش مراقبتهاي ويژه بستري و درخواست گرديد شوهر بيمار سم مصرفي را به بيمارستان بياورد. نام دانيتول روي بطري درج شده بود. سم مايع قهوه‌اي بود كه پس از افزودن آب سفيد مي‌شد. با جستجوي اينترنتي مشخص شد كه ارگانوفسفره نيست و فن‌پروپاترين (يك پيرتروئيد) مي‌باشد. در طول بستري بجز تاكيكاردي سينوسي، ساير علايم حياتي پايدار بود. بيمار مردمك‌هاي ميدرياتيك، سفتي عضلاني، افزايش رفلكس‌هاي وتري عمقي و گردن خميده به چپ داشت. به دليل معاينه از سمت راست در معاينه اوليه چنين تلقي مي‌شد كه بيمار تمايل به همكاري ندارد يا تمارض مي‌كند. روز بعد، بيمار از هر دو سمت معاينه شد و متوجه تمايل او به همكاري شدم ليكن نمي‌توانست سرش را به راست بچرخاند. با چشمانش اشاره كرد كه خوب نيست. با تشخيص ديستوني حاد گردن به پرستار دستور تزريق 5 ميلي‌گرم بي‌پريدن وريدي داده شد. چند دقيقه بعد، بيمار سرش را به سمت راست چرخاند و گفت: «دكتر متشكرم! خيلي بهتر شدم!» در پرسش بيشتر، بيمار اظهار داشت كه فقط سهواً همين سم را خورده و دارو يا ماده ديگري مصرف نكرده است. درمان خوراكي با قرص بي‌پريدن 5 ميلي‌گرم هر 12 ساعت و شربت ديفن‌هيدرامين 10 ميلي‌ليتر هر هشت ساعت ادامه يافت. تمام آزمايش‌ها نرمال بودند. روز بعد بيمار به بخش منتقل و پس از سه روز بدون هرگونه عارضه مرخص گرديد. نتيجه‌گيري: فن‌پروپاترين از لحاظ ظاهري شبيه سموم ارگانو فسفره است و مي‌تواند منجر به ديستوني حاد گردن شود. به منظور رعايت ايمني و مراقبت صحيح از بيماران، پزشكان در تشخيص و درمان مسموميت با سموم پيرتروئيد امكان بالقوه بروز عوارض اكستراپيراميدال را بايد مد نظر داشته باشند.