مطالعه اثر ضدقارچي اسانس درخت بنه (Pistacia atlantica Desf. ssp. kurdica) بر رشد قارچ عامل كپك سياه (Aspergillus niger)

مقدمه و هدف: بخش اعظم ضايعات پس از برداشت ميوه‌ها و سبزي ها به دليل حمله عوامل بيماريزاي قارچي است و در اين ميان قارچ عامل كپك سياه (Aspergillus niger) عامل بخشي از فساد ميوه ها و سبزي ها در حين نگهداري در انبار و سردخانه مي باشد. كاربرد قارچكش‌هاي مصنوعي روش معمول در كنترل بيماري‌هاي پس از برداشت است اما اين مواد شيميايي به دليل اثرات سوء جانبي و ناشناخته آنها موجب افزايش نگراني مصرف‌كنندگان شده‌ و استفاده از آنها با محدوديت‌هاي زيادي مواجه شده است. بنابراين، محققان به دنبال كنترل قارچ هاي عامل فساد پس از برداشت با استفاده از مواد طبيعي از جمله منابع گياهي هستند. اسانس‌هاي گياهي داراي خصوصيات ضدميكروبي و ضدقارچي خوبي بوده و به دليل ماهيت نسبتاً بي خطرشان توجه محققان و مصرف كنندگان زيادي را جلب كرده‌اند. بر همين اساس تحقيق حاضر با هدف بررسي اثرات ضدقارچي اسانس بدست آمده از برگ و گل آذين درختان نر و ماده بنه (Pistacia atlantica Desf. ssp. kurdica) بر قارچ آسپرژيلوس انجام گرفت. روش كار: برگ و گل آذين درختان نر و ماده درخت بنه به طور جداگانه برداشت شده و پس از خشك كردن در سايه، با استفاده از دستگاه كلونجر، اقدام به اسانس گيري از آن ها شد. تركيبات شيميايي اسانس هاي استخراج شده، با استفاده از دستگاههاي كروماتوگرافي گازي و كروماتوگرافي گازي متصل به طيف سنج جرمي شناسايي گرديدند. فعاليت ضدقارچي اسانس ها در غلظت هاي صفر، 1000، 2000 و 3000 ميكروليتر در ليتر و به روش مسموم كردن محيط كشت در شرايط درون شيشه اي مورد ارزيابي قرار گرفت. يافته ها: طبق نتايج آناليز اسانس، آلفا-پينن (09/65-9/33 درصد)، كامفن (29/7-37/3 درصد)، بتا- پينن (45/6-63/2 درصد)، ليمونن (68/7-24/2 درصد) و بورنيل استات (8/7-55/1 درصد) اجزاء غالب شناسايي شده در اسانس اندام هاي مختلف بنه بودند. بررسي فعاليت ضدقارچي اسانس ها نشان داد كه بسته به نوع و غلظت اسانس، ميزان اثرگذاري اسانس ها متفاوت بود. با افزايش غلظت اسانس فعاليت ضدقارچي اسانس ها نيز افزايش يافت. همچنين خاصيت ضدقارچي اسانس برگ بيشتر از اسانس گل آذين بود. بيشترين و كمترين اثر مهاركنندگي رشد قارچ به ترتيب در اسانس برگ و گل آذين درختان ماده مشاهده گرديد. نتايج همچنين نشان داد كه اسانس ها در غلظت-هاي به كار رفته داراي اثر بازدارندگي از رشد قارچ بوده اند. نتيجه گيري: نتايج اين مطالعه نشان داد كه اسانس برگ ها از فعاليت ضدقارچي بيشتري نسبت به اسانس گل آذين برخوردارند. همچنين مي توان از اسانس اندام هاي مختلف درخت بنه به ويژه برگ ها به عنوان يك تركيب طبيعي براي كاهش رشد قارچ عامل كپك سياه استفاده نمود.