بررسي شرايط قابليت استماع دعوا در آيين دادرسي مدني ايران

Investigating the conditions of hearing capacity in Iranian civil procedure

دادخواهي حق مسلم هر شخص است، اما شخصي كه قصد اعمال دادخواهي را دارد، در صورتي مي تواند حق خود را اعمال كند كه داراي شرايطي باشد. عدم وجود هر كدام از اين شرايط مانع رسيدگي به دعوا خواهد شد و دادگاه در صورت احراز عدم وجود هر يك از اين شرايط، قرار عدم استماع دعوا را صادر خواهد كرد. اين مقاله كه با روش توصيفي تحليلي نگارش يافته است، ضمن بررسي شرايط قابليت استماع دعوا در دادرسي، به مطالعه آراء حقوقدانان و آراء قضايي پرداخته و يافته هاي پژوهش چنين شد كه تعيين خوانده بوسيلۀ خواهان، ذينفع بودن خواهان، مشروعيت خواسته، اهليت خواهان، برخورداري خواهان از سمت يعني رابطۀ حقوقي خواهان با آنچه كه درمورد آن اقامه دعوي نموده، شرايطي است كه بناي قانونگذار ايران و استراليا براي استماع دعوا بر آن قرار گرفته است. همچنين، عين بودن خواسته؛ ذينفع بودن خوانده، اصيل بودن خوانده؛ شخصيت حقوقي خوانده؛ لزوم ثبوت اركان دعوا؛ تجزيه ناپذير بودن دعوا؛ توان قانوني خوانده و اعتبار امر قضاوت شده، مجموع شرايطي هستند كه در فقه اسلامي و حقوق ايران، ارزيابي استماع دعوا بر مبناي آنها صورت مي‎پذيرد. اينكه آيا طرح دعواي خارج از موعد قانوني و سكوت خواهان و يا خوانده در جلسۀ رسيدگي، بتواند به عنوان مانعي براي استماع دعوا لحاظ گردد، ابهاماتي است كه مطالعۀ حاضر بدان ها پاسخ مي دهد.