سعادت و شقاوت از ديدگاه ارسطو و ملامهدي نراقي

Happiness and misery from the point of view of Aristotle and Mullah Mahdi Naraghi

ديدگاه اخلاقي علامه بزرگوار مرحوم مولي مهدي نراقي را مي توانيم در زمره مكتب هاي سعادت گرا به حساب آوريم و از اين روي اين ديدگاه را در ميان نظريات غايت انگار قرار مي دهيم. آنچه در اين نوشتار به آن توجه شده است، اولا و بالذات بررسي مكتب سعادت گرايانه ايشان است و ثانيا و بالعرض بررسي تطبيقي و اجمالي ديدگاه هاي ايشان و نظريات ارسطو است. با واژه سعادت و نيز معادل آن يعني EUDAIMONIA و نيز واژه سعيد و معادل آن Eudaimon در آثار و نوشته هايي كه منسوب به ارسطو است و نيز در آثار مرحوم مولي محمد مهدي نراقي بويژه جامع السعادات از جايگاه ويژه و خاصي برخوردارند. ارسطو با اينكه سعادت را در گرو كمال تمام اين قوا مي داند، اما تاكيد فراواني بر فضايل عقل نظري دارد، زيرا به عقيده ايشان آدميان به واسطه قوه ادراك نظري است كه تا حدي به خدا شبيه مي شوند و بدين ترتيب تا اندازه اي از آن نوع خير حيات كه خداوند همواره و به حد كمال از آن بهره مند است، بهره مي برند. مرحوم نراقي غايت سعادت و نهايت درجه سعادت را از زبان حكما تشبه آدمي به مبدا معرفي مي نمايد با اين كه از آدمي افعال، از آن جهت كه زيبا هستند، صادر شود نه اين كه انجام كارها براي جلب منفعت يا دفع مضرة باشد و اين مهم زماني حاصل مي شود كه حقيقت وي (كه از آن به عقل الهي و نفس ناطقه تعبير مي شود) خير محض شود با اين كه از جميع خبائث جسمانيه و اقذار حيواني پاك شود. از عبارت هايي كه از اين دو شخصيت مطرح شد، به دست مي آيد كه هر دو فضايل را وسيله رسيدن به سعادت تلقي مي نمايند كه البته با توجه به اين كه سعادت حقيقي نزد آن دو تا حدودي متفاوت است، محدوده كاركرد اين فضايل نيز براساس محدوده سعادت حقيقي متفاوت خواهد بود.