آينده نگاري و تبيين سناريوهاي پيش روي صندوق هاي بازنشستگي(صندوق هاي وابسته به وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي)

نظام رفاهي و آينده بازنشستگي ازجمله موضوعاتي است كه به دليل ارتباط آن با جمعيت رو به افزايش بازنشستگان و سالمندان و تأثيرپذيري از تحولات اجتماعي، اقتصادي، سياسي-قانوني، فناورانه و زيست محيطي، تبديل به مسئله‌اي پيچيده شده است. در مقاله حاضر، پيشران‌ها و عدم قطعيت‌هاي اثرگذار بر آينده صندوق‌هاي بازنشستگي و ترسيم آينده‌هاي محتمل، ممكن و مطلوب اين صندوق‌ها مورد واكاوي قرار گرفته است. در مطالعه كنوني به منظور انتخاب روش‌ها، از آينده‌نگاري يكپارچه (انتگرال) استفاده شده، و تركيبي از روشهاي مصاحبه، دلفي، تحليل اثرات متقاطع و ريخت شناسي به كار گرفته شده است. گروه خبرگان براي انجام مصابحه و دلفي، 30 نفره بوده و با استفاده از روش نمونه گيري هدفمندِ «قضاوتي» و «گلوله برفي» انتخاب شده است. در گام اول 70 پيشران موثر بر آينده صندوق‌هاي بازنشستگي شناسايي و پس از پالايش اوليه، فهرست پيشران‌ها بومي سازي شده و با حذف پيشران‌هاي مشابه و داراي ارتباط كم با محيط آينده ايران، فهرست 47 پيشران نهايي (فناوري 11، اجتماعي 8، زيست‌محيطي 4، اقتصادي 15، سياسي- نهادي 9 پيشران) به منظور تحليل اثرات متقاطع و سنجش اهميت و عدم قطعيت انتخاب شدند. بر اساس نتايج اين پژوهش آينده صندوق هاي بازنشستگي تابعه وزارت تعاون، كار و رفاه، تحت تاثير چهار عدم قطعيت بحراني يعني: تأثير نسل هاي قديمي در حكمراني، روند خصوصي شدن مشاغل دولتي، ماهيت سياسي دولت و تحريم ها قرار دارد و پس از منطق دهي به سناريوها و حذف سناريوهاي ناسازگار و مشابه، سناريوهاي شش گانه تحت عناوين: بازسازي پس از جنگ اقتصادي، تعامل و سازندگي، لبه پرتگاه، نرمش قهرمانانه، پيروزي نزديك و سازش و گذار، براي آينده صندوق هاي بازنشستگي وجود خواهد داشت. تبيين وضعيت چالش ها و فرصت ها در سناريوهاي شش گانه حاكي از اين است كه چالش هاي: سالخوردگي جمعيت و افزايش تدريجي فشار مستمري و هزينه‌هاي درماني و ازكارافتادگي، افزايش مهاجرت هاي اقليمي و تأثير مستقيم آن بر كاهش ورودي صندوق روستائيان و عشاير و تأثير غير مستقيم خشكسالي بر مهاجرت به شهرها و افزايش مشاغل غير رسمي در حداقل چهار سناريو در آينده روند افزايشي و منفي خواهند داشت.