بحران منابع آب و معيشت پايدار روستايي؛ برنامه ريزي در مقياس حوضه‌هاي آبريز

تحليل وضع موجود سازمان فضايي كشور و روند گذشته آن تصوير نامطلوب و نگران كننده اي از توزيع جمعيت و فعاليتها را در سرزمين نشان مي دهد و پر واضح است كه ادامه هدايت نشده اين روند موجب تشديد عوارض نامطلوب اين روند شده و افزايش بحران هاي مربوط به منابع آب و عدم بهره برداري مطلوب از قابليت ها و امكانات سرزمين را به دنبال خواهد داشت. واقعيت اين است كه حوضه هاي آبريز بايستي مبناي برنامه ريزي هاي كلان كشوري از قبيل تدوين سندهاي چشم انداز، برنامه هاي توسعه پنج ساله و تصميم گيري هاي كلان و... باشد. هر حوضه آبريز داراي ظرفيتي است كه بارگذاري بيش از آن، سبب اضمحلال منابع شده و قدرت بازيابي را از آن زيست بوم سلب مي نمايد. عدم توجه به همين اصل، از مهم ترين محرك هاي شكل گيري، تداوم و تعميق بحران آب در كشور است و البته كه زمينه پيدايش اختلافات و تنازعات منطقه اي و بين استاني را هم فراهم نموده است. بدون ترديد مناطق روستايي ايران اهميت بسيار زيادي در (حفظ و صيانت يا تحليل رفتن توان اكولوژيكي) حوضه هاي آبريز دارند. يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد كه راهبردهاي كلان معيشتي روستاها در مقياس حوضه هاي آبريز شش گانه كشور يعني حوضه آبريز درياي خزر، حوضه آبريز درياچه اروميه، حوضه آبريز قره قوم، حوضه آبريز مرزي شرق، حوضه آبريز فلات مركزي و نهايتا، حوضه آبريز خليج فارس و درياي عمان به دو گروه كلي تقسيم مي گردد: الف- تنوع معيشتي و معيشت جايگزين- ب- كشاورزي پايدار. بر اين اساس، با توجه به وضعيت سرمايه هاي معيشتي در حوضه هاي مختلف و با توجه به فراگيربودن بحران آب در آنها، تعداد (تركيبي) از الگوهاي زير، فراخور شرايط هر حوضه ارائه گرديده است: الگوي معيشتي روستاهاي كوهستاني، الگوي معيشتي روستاهاي كويري، روستاهاي ساحلي شمال، روستاهاي ساحلي جنوب، مبتني بر سكونتگاه هاي كوچك و دور افتاده، روستاهاي پيرامون شهري، روستاهاي مرزي، روستاهاي هدف گردشگري، كشاورزي كم آب بر با تاكيد بر امنيت غذايي، بهره گيري از دانش بومي و تجربه زيسته روستاييان، بهره گيري از توانمندي هاي زنان روستايي، مشاغل خانگي روستايي، مبتني بر برند و برندينگ.