رويكرد ذاتي به واقع گرايي معرفتي (رئاليسم معرفتي مبتني بر نظريه ذاتي شهيد صدر)

واقع گرايي معرفتي ديدگاهي است كه هم وجود جهانِ مستقل از ذهن فاعل شناسا را مي-پذيرد و هم امكان شناخت آن را قبول دارد. فيلسوفان مسلمان كه از طرفداران اين رويكرد هستند، اثبات اين ادعا را از طرق مختلفي پيگيري نموده اند. در اين ميان شهيد صدر كه در حوزه معرفت شناختي داراي نظريه اي متفاوت -به نام نظريه ذاتي- است راهي ديگر در پيش گرفته است. او پس از نقد عقل گرايي ارسطويي و تجربه گرايي غربي در مسئلۀ استقرا، تنها روش معتبر و معرفت زا را استقرا دانسته و براساس نظريه احتمالات، يقين به نتيجه استقرا را يقيني موجّه معرفي مي كند. صدر با تفكيك ميان متعلق معرفت از يكسو و درجه تصديق از سوي ديگر، واقع گرايي را در هر دو بُعد پيگيري مي كند. او كه قائل به نظريه مطابقت است خطاي در بُعد اول (متعلق معرفت) را مورد نظر قرار داده و سعي مي كند با استدلال استقرايي هم وجود واقعيت خارجي را ثابت كند و هم تطابق معرفت با واقعيت را در قضاياي محسوسه نشان دهد. اما بخش اصلي نظريه او تاكيد بر بُعد دوم معرفت است و تلاش او آن است كه با هماهنگ نمودن درجه تصديق يك معرفت با واقعيت هاي عيني، آن را توجيه نمايد. او ضمن كنار گذاشتن يقين ذاتي (يقين روان شناختي)، تاكيد بيش از حد منطق ارسطويي بر يقين منطقي را نيز بي وجه مي بيند و وصول به يقين موضوعي(يقين عقلايي و موجه) را دنبال مي كند. پژوهش حاضر كه براساس روش تحليلي-توصيفي انجام گرفته است ضمن بيان سير تحول فكري صدر و نحوه دستيابي او به نظريه ذاتي، نحوۀ اعتبار بخشي او به روش استقرايي را توضيح و سپس به دو اشكال از مهمترين اشكالات مطرح شده نسبت به نظريه فوق پرداخته و به آنها پاسخ مي دهد.