مرور نظامند و فراتحليل كيفيِ مطالعات ده سالِ اخيرِ حوزه معرفت‌شناسي ادراك شهودي

از قرن ششم و حضور سهروردي و مكتب فلسفي اشراق در تاريخ فلسفه اسلامي، با رويكرد جديد به حكمت به عنوان تألّه و تغيير روشي از بحثي صرف به ذوقي و بحثي، معرفت فلسفي دچار تطور و تحول چشمگيري شد. اين تغيير روشي تا ملاصدرا استمرار يافت.پس از اين تغيير روشي، شهود در كنار استدلال عقلي و برهان به عنوان روش حكمي در معرفت‌شناسي فلسفه اسلامي به نحو حاص مطرح شد. معرفت‌شهودي، همچون مساله‌اي مهم و بحث‌برانگيز در فلسفه اسلامي، و به عنوان يكي از موضوعات پژوهشهاي فلسفي همواره موافقان و محالفاني داشته است چنان‌كه طي ده سال اخير، آثار متعددي در اين زمينه، به جامعه علمي عرضه‌شده است؛ بااين همه اما، نظر به اشباع ادبيات بحث، در اين حوزه، جهت كشف خلاء و نقصان آثار، كشف امكان‌ها و زمينه‌هايي براي پژوهش‌ها و مطالعات آتي و نيز ترسيم سيمايي كلي از آنچه تحت عنوان معرفت‌شهودي، در اين آثار و مطالعات عرضه شده مرور نظامند اين پژوهشها ضرورت مي يابد. در اين راستا، هدف پژوهش‌ِ حاضر: ارائه تصويري كلي از مطالعات انجام شده در حوزه معرفت‌شهودي است در دو بخشِ تحليل كيفي و كمّي،روش: مرورنظامند و فراتحليلِ كيفي است كه طي ده سال اخير انتشار يافته و در دو پايگاه اينترنتي نورمگز و پرتال جامع علوم انساني، نمايه شده‌اند. يافته‌ها: پژوهش‌هاي انجام‌شده در حيطه معرفت‌شهودي را با اندكي تسامح مي‌توان ذيل پنج مقوله يا مضمونِ كليِ «نسبتِ عقل و شهود»؛ «كاركردهايِ شهود»؛ «مولفه‌هاي‌معرفتِ‌شهودي»؛ «معيارهاي معرفت‌ِشهودي» و «اعتبار و وثاقتِ شهود»، طبقه‌بندي‌كرد. نتايج: بررسي مقالاتِ اين حوزه، حاكي از آن است كه اكثر پژوهش‌هاي اين حوزه جنبه اثباتي داشته و معدود مقالات با رويكرد انتقادي به مساله شهود پرداخته‌اند. اكثر قريب به اتفاقِ پژوهشگران، در خصوصِ سازگاري عقل و شهود و تعامل اين دو توافق و اجماع داشته و ضمن بر شمردنِ كاركردهاي شهود در فلسفه و پاسخ به شبهات و انتقادات طرح شده از جانب فرضيه‌هاي رقيب، بر اعتبار، وثاقت و يقين‌آوري آن حكم كرده‌ و جز در پاره‌اي مواردِ جزئي، در باره ماهيت و مختصاتِ اساسي معرفت‌شهودي و جايگاه آن در نظام فكري و فلسفيِ اسلامي، با يكديگر اختلاف نظر ندارند. شهود به عنوان شهود قلبي مد نظر اغلب پژوهشگران بوده است و به شهود عقلي نپرداخته‌اند.