چگونگي ادراك «اصل امتناع تناقض» در انديشه آيت الله جوادي آملي

نقش و جايگاه «اصل امتناع تناقض» در مبناگروي معرفتي، فيلسوفان مسلمان را بر آن داشته است تا در دفاع از واقع گروي معرفتي، امكان ادراك اين اصل و چگونگي حصول آن را بررسي و تبيين كنند. اين مقاله، برپايه روش كتابخانه اي در گردآوري اطلاعات به همراه تحليل عقلي، چگونگي ادراك «اصل امتناع تناقض» را در انديشه آيت الله جوادي آملي شناسانده است، ازاين رو برپايه ديدگاه ايشان، با ارزيابي پاسخ هاي متفاوت ارائه شده به دو چالش معرفت شناختي، يعني اشكال تعارض وجدان و برهان در ادراك امور «ممتنع بالذات» و اشكال استحاله تصور امور «ممتنع بالذات»، چگونگي تصور مفهوم «جمع نقيضين» و چگونگي حكم به استحاله آن تبيين گرديده است. آيت الله جوادي آملي پاسخ صدرالمتألهين به دو اشكال يادشده را كه مبتني بر تمايز «حمل شايع صناعي» از «حمل اولي ذاتي» است پاسخي شايسته مي داند. برپايه اين تحليل، مفاهيم عدمي كه به اختراع ذهن حاصل مي‌گردند، به حمل شايع، صورت ذهني اند و به حمل اولي، عنوان براي مفاهيم باطل الذاتي هستند كه به مجاز، حاكي از خارج اند. افزون براين، در آثار آيت الله جوادي آملي، پاسخ دقيق تري نيز يافت مي شود. ايشان با معرفي قسمي از قضاياي حمليه كه متفاوت با قضيه مشروطه، قضيه مفروضه و قضيه غيربتّيّه است به تفصيل نشان مي دهد قضاياي «اجتماع نقيضين محال است» و «معدوم مطلق ادراك ناپذير است» از اين قسم اند و عدم توجه به تمايز ميان اين قضايا با قضاياي غيربتّيّه، سبب بروز برخي اشكالات درباره قضيه «اصل امتناع تناقض» بوده است.