برآورد آهنگ لغزش پليستوسن پاياني و هولوسن در امتداد گسل پايين دست دره تاگوس، پرتغال مركزي

Estimating Late Pleistocene and Holocene Slip rate of the Lower Tagus Valley fault, Central Portugal

برآورد كميت و الگوي دگرشكلي پويا در نواحي درون قاره اي با آهنگ دگرشكلي اندك همواره با چالش هايي روبرو است. پهنه پرتغال مركزي، يكي از مناطق درون قاره اي است كه دگرشكلي پوياي آن با آهنگ دگرشكلي اندك، متاثر از همگرايي ورقه هاي اوراسيا و نوبيا است. يكي از مهمترين ساختارهاي پويا در پهنه پرتغال مركزي، در امتداد پايين دست دره تاگوس با راستاي كلي شمال خاوري - جنوب باختري جاي دارد. اين گستره كه به عنوان يكي از مراكز جمعيتي اصلي جنوب باختري ايبريا به شمار مي-رود، ميزبان رخداد چندين زمين‌لرزه دستگاهي و تاريخي با بزرگاي متوسط و بزرگ بوده است. هر دو حاشيه خاوري و باختري اين دره با گسل هاي راستالغز چپ بر پويا كنترل مي شوند. هدف اين مطالعه، بررسي ويژگي‌هاي ريخت زمين ساختي و برآورد آهنگ لغزش زمين شناختي سامانه گسلي خاوري در بازه زماني كواترنري پاياني است. در اين راستا، از داده هاي لايدار با قدرت تفكيك مكاني 5/0 متر، تصاوير orthophoto با اندازه پيكسل برابر با 20 سانتي متر، تصاوير و مدل توپوگرافي حاصل از برداشت پهپاد با اندازه پيكسل برابر با 5 سانتي متر، برداشت هاي ميداني، و سن يابي به روش لومينسانس نوري استفاده شده است. نتايج سن يابي و اندازه گيري جابه جايي چپ بر نشانگر هاي ريخت زمين ساختي در امتداد بخش مركزي گسل، كمينه آهنگ لغزش را برابر با 17/0 ميلي متر در سال پيشنهاد مي دهد. از سوي ديگر، بررسي مقدار و الگوي جابه جايي جانبي نشانگرهاي ريخت زمين ساختي دلالت بر رخداد زمين لرزه هاي پارينه با بزرگاي حدود 7 Mw دارد. بنابراين، گرچه اين سامانه گسلي آهنگ لغزش بسيار اندكي را تجربه مي-كند، اما توانايي توليد زمين لرزه هاي بزرگ با ميانگين دوره بازگشت بسيار طولاني (بيش از 14 هزار سال) را داراست. سامانه گسلي پايين دست دره تاگوس، نمونه ديگري از ساختارهاي پويا با آهنگ لغزش بسيار اندك است كه ضرورت توجه جامعه متخصص و سياست گذاران به حوزه خطر و خطرپذيري لرزه اي در گستره هاي درون قاره اي، همچون پهنه ايران زمين را بيش از پيش نمايان مي-سازد.