تحليلي بر آثار و پيامدهاي ارتداد در فقه سلفيان با تمركز بر ديدگاه ابن‌تيميه

ارتداد به معني خروج از دين اسلام يكي از مفاهيم بنيادين است كه از ابتداي شكل‌گيري اسلام به موضوعي چالش برانگيز ميان متكلمين و فقها و مفسرين تبديل شده است. پس از رحلت رسول خدا اولين مسلئه خليفه مسلمين(ابوبكر) جنگهايي بود كه به خاطر ارتداد شروع شدند. در طول تاريخ اسلام مفهوم ارتداد دستاويزي براي گفتمان اهل‌حديث و سلفيه تبديل شد و با يدك كشيدن اين مفهوم مخالفان خود را متهم به ارتداد كرده و خشونت‌ها و قتل‌هاي زيادي را مرتكب شده‌اند. در شرايط فعلي معرفت به مفهوم و ماهيت دقيق و به‌دوراز تحريف‌شده ارتداد يك ضرورت است. بر همين اساس پژوهش پيش روي در پاسخ به‌اين سؤال كه آثار و پيامدهاي ارتداد از ديدگاه سلفيان چيست؟ با روشي تحليلي اسنادي به كاوش در متون سلفي با تمركز بر ديدگاه ابن‌تيميه پرداخته و در پايان به‌اين نتيجه رسيده است كه در نگاه سلفيان ارتداد دامنه‌اي وسيع دارد و شامل بسياري از حاكمان اسلامي‌و فرق و مذاهب اسلامي‌شده كه‌اين وسعت معنايي براي جهان اسلام بسيار زيان‌بار هست. جزا و عقوبت ارتداد به مراتب سنگين‌تر از عقوبت يك كافر اصلي و يا ذمي است. نتيجه ديگر اينكه ديدگاه سلفيان حداقل در مسئله ارتداد شباهت‌ها و قرابت‌هاي زيادي با ديدگاه مالكي‌ها و شافعي‌ها و حنبلي‌ها دارد و تفاوت‌هاي زياد با ديدگاه حنفي‌ها دارد. همچنين مرتدشدن آثار حقوقي و فقهي و سياسي و مالي و خانوادگي و دنيوي و اخروي فراواني دارد كه در اين مقاله به آن‌ها اشاره مي‌شود. به نظر مي‌رسد كه برجستگي ارتداد در جنبش‌هاي سلفي جهادي نه از باب خاص بودن اين مفهوم در اين گفتمان بلكه ناشي از عوامل ديگري است.