مطالعه تطبيقي قالي‌هاي اژدهانشان قفقاز، ارمنستان و ايران در دوره صفويه

با توجه به هم‌جوار بودن منطقه قفقاز و تعلق بخشي از آن به ايران تا قبل از دوره قاجاريه و به جهت جايگاه خاص قفقاز و به ويژه ايران از نظر فرش‌بافي و تلاقي فرهنگي و پيوستگي آن با ايران، بررسي نقوش اين ناحيه و شناخت و طبقه‌بندي آن مي‌تواند اهميت شايان توجهي داشته باشد. شناخت نقوش فرش‌هاي قفقاز به ريشه‌يابي و بازشناسي مباحث مبهم و ناشناخته فرش ايران، به خصوص درمناطق هم‌جوار با قفقاز و كشور ايران بسيار كمك‌كننده خواهد بود. چرا كه حوزه قفقاز از زمانه‌اي دور و در طي ساليان متمادي پذيراي حكومت‌هايي چون مادها، هخامنشيان، سلوكي‌ها و اشكانيان، ساسانيان، اعراب، ترك‌هاي سلجوقي، مغولان و پادشاهان صفوي بوده است. با توجه به اين‌كه اژدها در فرهنگ و ادبيات ايران، روايات اسلامي و باورهاي قومي تعاريف متفاوت و گسترده‌اي دارد. بنابراين نقش اژدها به عنوان نقشي فراگير در هنر ايران و ساير هنرها ديده مي‌شود و از بن‌مايه‌هاي اساطيري است كه در هنر ايران و ساير سرزمين‌ها تجلي بارزي داشته و منجر به ظهور ايده‌ها و نقوشي در فرش شده است. فرش قفقاز نيز به دليل ريشه‌هاي فرهنگي مشترك داراي اشتراكات و افتراقاتي با فرش ايران بوده است لذا بررسي نقوش مشترك و نمادين آن‌ها، حائز اهميت بوده است و در جهت شناخت فرهنگ و باورهاي آنان كمك بسزايي مي‌كند. هدف از اين پژوهش تطبيق نقش اژدها و همچنين بررسي فرمي و نمادين اژدها در دو حوزه قفقاز و ايران بوده است. ضمن اين‌كه به اين سؤال نيز پاسخ داده شده است: آيا كاربرد نقش اژدها در فرش صرفاً جنبه تزئيني داشته يا هنرمند بر اساس مفاهيم نمادين آن را تصوير كرده است؟ روش پژوهش حاضر به شيوه تطبيقي- تحليلي بوده است. در ابتدا به ذكر توضيحاتي در رابطه روابط بينافرهنگي و تاريخچه قفقاز و ايران پرداختيم و سپس به بررسي و تطبيق نمونه‌هاي مورد مطالعاتي پرداخته شده است.