سيستم مديريت يكپارچه و پايدار پسماند جامد شهري

Integrated and sustainable municipal solid waste management system

در حال حاضر دفع زباله و پسماند از دغدغه هاي اصلي جوامع بشري است كه با توجه به افزايش جمعيت و گسترش جوامع انساني هر روز بر شدت و حدت آن افزوده ميشود. تحولات جمعيتي، به ويژه توسعه شهرنشيني در يك سده اخير باعث شده است تا دفع اصولي پسماندهاي جامد شهري، صنعتي و ساير انواع پسماندها به عنوان يكي از مهمترين چالش هاي برنامه ريزان شهري در كانون توجه قرار گيرد. بر اساس برآوردها و با توجه به روندهاي كنوني توسعه شهرنشيني و الگوهاي توليد و مصرف، پيش بيني مي شود ميزان توليد پسماندها در جهان تا سال 2050 به حدود 3.4 ميليارد تن افزايش يابد كه اين ميزان بيش از دو برابر رشد جمعيت طي اين دوره است. بررسي ها نشان داده است كه رابطه همبستگي مثبتي بين توليد زباله هاي شهري و ميزان درآمد وجود دارد. به همين دليل با افزايش درآمدها و تغيير الگوهاي مصرف، ميزان توليد افزايش پيدا مي كند. ميزان توليد پسماندها و همچنين ماهيت و تركيب پسماندها و شيوه و نحوه دفع آنها به شرايط اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي، اكولوژيكي، منابع مالي و غيره بستگي دارد و تفاوت هاي اساسي را در بين كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه نشان مي دهد. به همين دليل نحوه مديريت آنها نيز تفاوت هاي كلي با يكديگر دارند. روش دفن بهداشتي زباله از شيوه هاي متعارف و كنترل شده دفع پسماندهاي شهري در جهان است. دفن بهداشتي زباله شامل مجموعه اي از اقدامات مهندسي به منظور كمينه كردن خطرات و اثرات منفي ناشي از اين مراكز براي محيطزيست و اطمينان بخشي در بهره برداري اصولي از آنها و نيز فعاليت هايي است كه بايد بعد از پايان عمر مراكز دفن انجام گيرد. از مهمترين مشكلات مديريت فراروي پسماندها در كشور مي توان به توزيع ناموزون جمعيت در گستره كشور، به ويژه كلانشهرها و مراكز استانها، افزايش شهرنشيني و ضعف زيربناهاي لازم در كلانشهرها، شرايط اقليمي حاكم و آسيب پذير بودن برخي مناطق مانند استانهاي شمالي كشور، فقدان اراضي مناسب براي دفن ضايعات به دليل شرايط توپوگرافي و تراكم جمعيت، مشكلات مديريتي، فقدان گسترش فرهنگ مديريت پسماندهاي جامد، كيفيت پايين مواد و ورود مواد زائد در چرخه توزيع، محدويت هاي مالي بسياري از شهرداري ها اشاره كرد. از مهمترين راهكارهاي مديريت پسماندها مي توان به تهيه دستورالعمل و روشهاي بازيافت و تفكيك ضايعات، ايجاد نظام وديعه- بازپرداخت، ايجاد بانك اطلاعات مديريت ضايعات جامد با تأكيد بر ضايعات خطرناك )ضايعات صنعتي، بيمارستاني و غيره)، تهيه دستورالعمل ها و متدولوژي بررسي ضايعات، ساماندهي و قانونمند كردن فعاليت بخش غيررسمي بازيافت ضايعات؛ به ويژه در شهرهاي بزرگ، شناسايي، ساماندهي و قانونمند كردن بازارهاي بالقوه و بالفعل محصولات بازيافتي، ايجاد سياست هاي عملي و طرحهاي تشويقي و مشاركتي براي مديريت ضايعات جامد اشاره كرد.