بررسي اقدام‌پژوهي انتقادي در مطالعات كيفي آموزش عالي

Review of Critical Action Research in Qualitative Studies of Higher Education

تحقيق حاضر كه با هدف بررسي روش‌شناسي اقدام‌پژوهي انتقادي در مطالعات كيفي آموزش عالي صورت گرفته از نوع روش‌شناسانه ‏تحليلي است و با مراجعه به منابع و نمونه‌هاي تحقيقاتي صورت گرفته است. در اين مطالعه، به بررسي عناصر پارادايمي شامل ‏هستي‌شناسي، معرفت‌شناسي، روش‌شناسي و روش و نيز فرايند اقدام‌پژوهي انتقادي و نحله‌هاي آن پرداخته شده است. در اين مقاله با بيان ‏مهم‌ترين محدوديت‌ها و ارائه زمينه‌ها و نمونه تحقيقات انجام‌شده، به بررسي جايگاه اقدام‌پژوهي انتقادي در برنامه‌ريزي توسعه آموزش عالي پرداخته شده است. تناسب اقدام‌پژوهي در پارادايم انتقادي منجر به درك معتبر و دقيق و مواجهه توأمان علمي و عملي با ‏موقعيت‌هاي مختلف، متضاد و پيچيده سيستم دانشگاهي مي‌گردد و ريشه در اين ايده دارد كه لازم است تحقيق در جامعه انساني، با دو ‏خصيصه دموكراتيك و مشاركتي‌بودن توأم گردد و هدف اصلي از «اقدام‌پژوهي انتقادي» يعني تغيير اجتماعي و حركت به سمت يك جامعه ‏عادلانه‌تر و دموكراتيك‌تر را محقق سازد. در اين نوع تحقيق، نظريه يا روش خاصي گسترش يافته، با شواهد نويني استحكام بخشيده ‏مي‌شود، تبيينات ديگري مي‌يابد، يا با تأمل و ترديد يا انتقاد به آن توجه مي‌شود. مقاله حاضر نيز رويكرد اقدام‌پژوهي انتقادي را در ‏مطالعات برنامه‌ريزي توسعه آموزش عالي عرضه مي‌كند و در اين خصوص، تبيينات جديدي ارائه خواهد كرد. اقدام‌پژوهي انتقادي، رويكردي ‏از اقدام‌پژوهي است كه توزيع برابر يا دموكراتيك قدرت در جامعه را مدل‌سازي مي‌كند. به منظور درك معتبر و مواجهه علمي و عملي با ‏موقعيت‌هاي پيچيده و متضاد سيستم دانشگاهي، بهره‌گيري از نگاه خودانتقادگر و رويكرد انتقادي، با هدف تغيير اجتماعي و حركت به سمت جامعه عادلانه‌تر و دموكراتيك‌تر مؤثرتر خواهد بود.‏

The ongoing study, which examines the methodology of critical action research in qualitative studies in higher education, is of an analytical methodological type and has been conducted by referencing research sources and examples. In this study, paradigmatic elements including ontology, epistemology, methodology, method, and the critical action research process and its dimensions are examined. This article highlights the importance of critical action research in the planning of higher education development by outlining the main constraints, providing context, and presenting examples of research conducted. The appropriateness of action research within the critical paradigm leads to a thorough and accurate understanding and involvement with different, contradictory, and complex situations within the university system. It is grounded in the idea that it is crucial for studying human society to embody two characteristics of being democratic and participative and striving to accomplish the primary goal of critical action research, promoting social change and advancing towards a more just and democratic society. In this type of research, a specific theory or methodology is developed and reinforced with new evidence, and alternative explanations are explored or examined with contemplation, doubt, or critique. This article introduces the critical action research approach in higher education development planning studies, offering fresh insights. Critical action research is a model within action research that promotes the equitable or democratic sharing of power in society. To gain a comprehensive comprehension and engage effectively with the intricate and contradictory scenarios in the university system, adopting a self-critical perspective and a critical approach is more fruitful, aimed at social transformation towards a fairer and more democratic society.