شهر متكثر، محروميت نسبي و هويت ملي: واكاوي نقش محروميت نسبي و زيست‌شهري در هويت ملي

محروميت نسبي ناظر بر يك نگرش ذهني و نه لزوماً يك وضعيت عيني است كه بيشتر از طريق مقايسه خود يا گروهي كه فرد بدان منتسب است با افراد يا گروه‌هاي ديگر حاصل مي‌شود. هدف اين مقاله سنجش ميزان محروميت نسبي در بين شهروندان تبريزي و ترك هاي ساكن تهران و ارزيابي تأثير محروميت نسبي گروهي بر هويت ملي اين دو گروه است. چارچوب نظري پژوهش هويت اجتماعي تاجفل است كه معتقد است ارتباط بين قومي و زندگي در فضاي متكثر قومي باعث تقويت تمايزيافتگي و در نتيجه تقويت هويت هاي درون گروهي مي‌شود. روش پژوهش پيمايش و جامعه آماري ترك‌هاي تهران و شهروندان تبريزي است. حجم نمونه شامل 880 نمونه (440 نمونه تهران و 440 نمونه تبريز) است كه از طريق فرمول كوكران محاسبه شده است. روش نمونه گيري، روش نمونه گيري خوشه اي چندمرحله اي است و نمونه ها بعد از تعيين بلوك ها، به صورت تصادفي انتخاب شده اند. ابزار پژوهش پرسش‌نامه محقق ساخته است. يافته هاي پژوهش نشان داد كه ميزان محروميت نسبي گروهي در بين شهروندان تبريزي بالاتر از ترك هاي ساكن است. از بين ابعاد محروميت نسبي گروهي، ميزان شدت محروميت نسبي فرهنگي بيشتر از ابعاد اقتصادي و سياسي است و ميزان شهروندان تبريزي بالاتر از ترك هاي ساكن تهران است. در مقابل ميزان هويت ملي ترك هاي ساكن تهران بالاتر از شهروندان تبريزي است. از بين ابعاد هويت ملي نيز به ترتيب ابعاد آگاهي، تعهد و تعهد بالاترين ميزان را دارا هستند. نتايج نشان داد فضاي متكثر شهر تهران برخلاف نظر تاجفل كه معتقد است شهرهاي چندقومي باعث تمايزيافتگي بيشتر هويتي مي‌شود باعث همگرايي بيشتر در بين ساكنان آن شده و به كاهش محروميت نسبي گروهي كمك كرده است. در مقابل فضاي يكسان قومي در شهر تبريز باعث تقويت تصور تبعيض گروهي شده و محروميت نسبي گروهي را در آن فضا تقويت كرده است.