دفاع مقدس و فرايند هويت‌سازي ايراني، عنصري كليدي در وحدت ملي و ملت‌سازي

جنگ هشت‌ساله ايران و عراق را با عباراتي چون «دفاع مقدس»، «جنگ عراق عليه ايران» و «جنگ تحميلي» مي‌نامند. بي‌شك به كار بردن هر يك از اين عبارات داراي مفاهيم و معاني خاصي است و نوع نگرش را معين مي‌كند. در ادبيات توليدشده در خصوص جنگ، همچنين محاورات متداول ايرانيان، دفاع مقدس پركاربردترين عبارت است كه داراي وجوه دفاعي و ارزشي چون دفاع از كشور و ناموس ايرانيان است. اين عبارات فاقد وجوه تهاجمي است و مبين اقدام جمعي ايرانيان در دفاع از تهاجم خارجي است. ملت‌سازي يك روند يا پروسه طولاني‌مدت است كه تمامي دولت ملت‌هاي جهان با آن درگير هستند و احساس تعلق به يك سرزمين، نظام سياسي، تاريخ مشترك و هويت برآمده از آن مبين مؤلفه‌هاي ملت‌سازي است كه برخي در اين فرايند موفق و برخي كشورها داراي مشكلات و نابساماني هستند. ايرانيان در بيش از دو سده گذشته هيچ تجربه يورشي به كشورهاي همسايه نداشته و عموماً در مقابل حملات خارجي دست به مقاومت زده‌اند. اين رفتار ما نشانه صلح‌طلبي و عدم خوي تجاوزگري در حافظه جمعي ايرانيان و مباني هويتي ملت ماست. جنگ عراق عليه ايران مفاهيمي چون ايثار، ازخودگذشتگي، وطن، دين و شريعت، ملت و مقابله با نظام سلطه جهاني را در هويت ايراني بازتوليد كرد و نياز به دفاع از كشور و نزديكي مردم را به همراه داشت. نتايج دفاع مقدس نشان مي‌دهد كه حضور تمامي اقشار مردم در جنگ از عناصر مهم در ملت‌سازي و هويت جمعي ايرانيان است و كمك بزرگي به ملت‌سازي ايراني كرده است؛ به‌طوري كه ويژگي‌هاي قومي، زباني، منطقه‌اي و ديني را در راستاي وحدت ملي بسيج كرده است. اين مقاله به دنبال بررسي تأثير جنگ تحميلي بر وحدت ملي ايراني و تكميل پروسه دولت ملت‌سازي در هويت تاريخي ايرانيان است.