نام ايران در متون ادبي، تاريخي و جغرافيايي از ورود اسلام تا ايلخانان مغول

يكي از بزرگ‌ترين ويژگي هاي تاريخ ايران، واقعيت مستمر و پايدار ملت و دولت ايران در طـول تاريخ پرفراز و نشيب اين مرز و بوم‌ بوده‌ است. در زمان ساسانيان ايده ايران به‌عنوان يك واحد مجزا و ممتاز از ساير حكومت‌هاي روزگـار و با مضمون سياسي‌، جغرافيايي‌، فرهنگـي‌ و مذهبي پي‌ريزي شد. بعد از سقوط امپراتوري ساساني، علاوه بر اين كه استقلال و هويت سياسي ايران‌شهر از ميان رفت، واژه ايران‌شهر و ايران به تدريج كاربرد خود را از دست داد و ايران‌شهر جزيي از واحد سياسي و جغرافيايي بزرگ‌تري به نام دارالاسلام شد. هدف از اين پژوهش بررسي نام ايران در متون ادبي، تاريخي و جغرافيايي از ورود اسلام تا ايلخانان مغول است. يافته‌هاي تحقيق در اين پژوهش حاكي از اين است كه نام ايران براي نخستين بار در منابع ادبي و ديوان اشعار به صورت واژه‌اي جدي پس از اسلام مطرح گرديد و در برخي از منابع جغرافيايي همچون الاعلاق النفيسه ابن رسته و التنبيه و الاشراف مسعودي نيز به صورت يكي از اقاليم مورد توجه بوده است؛ اما در منابع تاريخي پيش از حمله مغول، نام ايران به صورت واقعيتي معاصر مطرح نبوده و هرگاه از ايران پيش از اسلام سخن رانده مي‌شود، از اين واژه استفاده مي‌شود. نكته قابل توجه اين است كه بعد از استقرار مغولان، نام ايران در منابع تاريخي به صورت واقعيتي معاصر مورد توجه مورخان اين دوره قرار گرفته است.