اهميت تاريخي ديوان لغات ترك محمود كاشغر

Historical Importance of Mahmud Kashghari's Divan Loghāt Al-Turk

سده‌ي چهارم هجري آغاز حاكميت يافتن فرمان‌روايان ترك در سرزمين‌هاي اسلامي بود.حاكميت تركان در جهان اسلام در سده‌يپنجم به حدي گسترش يافت كه هم‌زمان چندين دولت قدرتمند ترك نواحي شرقي قلمرو خلافت عباسي را بين خود تقسيم كرده بودند:قراخانيان در بخش‌هاي وسيعي از ماوراءالنهر، غزنويان در شرق خراسان و غرب هندوستان و سلجوقيان در ايران، آناتولي و شام.از بين اين دولت‌ها قراخانيان نگارش به زبان تركي را به شدت تشويق كردند.از آثار نگارش‌يافته در سده‌ي پنجم در قلمرو قراخانيان و تحت حمايت‌ آن‌ها، كتاب ديوان لغات الترك نوشته‌ي محمود كاشغري بود.اين لغت‌نامه‌ي تركي- عربي به زبان رايج علمي آن زمان، يعني عربي نگارش يافته است.اين نوشتار در پي مشخص كردن اهميت و ارزش اين اثر از بعد تاريخي است؛ از اين‌رو اهميت ديوان لغات ترك براي تاريخ ميانه‌ي ايران، به ويژه دوره‌ي تركان بررسي شده است.همچنين، در اين نوشتار نقش تركان در اقتصاد و تجارت ماوراءالنهر و جاده‌ي ابريشم بر اساس ديوان لغات ترك به دقت بررسي شده است.

Fourth century was the beginning of Turks ruling in Islamic territories. The Turks' domination in Islamic world was expanded in a way that several states divided eastern parts of Abbasid Caliphate simultaneously in fifth century: Qarakhanids, vast part of Transoxania, Ghaznavids in east of Khorasan and west of India and Saljuks in Iran, Anatolia and Syria. Qarakhanids encouraged writing in Turkish. The book of Divan Loghāt AlTurk by Mahmud of Kashghari is one of the works that was written in fifth century. This book was a Turkish-Arabic dictionary that was written in Arabic. This Article tries to investigate the importance and value of this book from historical aspect in medieval history of Iran, especially Turks period. also The role of Turks in economy and trade of Transoxania and Silk road has been investigated based on Divan Loghāt Al-Turk.