بررسي خلاقيت‌هاي شعري حافظ در مفهوم‌سازي عشق

An Analysis of Poetic Creativity of Hafiz in Conceptualization of LOVE

نظريه استعاره شناختي معتقد است كه زبان عادي و زبان ادبي، از جهاتي در مفهوم سازي مفاهيم شبيه هم و از جهاتي متفاوتند. مقاله حاضر، در صدد پرداختن به خلاقيت هاي حافظ در تصور مفهوم عشق در چارچوب اين نظريه است. مفهوم عشق در شعر حافظ به كمك راهبردها يا ابزارهاي شناختي رايجي چون استعاره، تصوير، مجاز و جاندارپنداري مفهوم سازي مي شود، اما به نظر مي رسد حافظ شيوه هاي خلاقانه تري را در استعاره هاي شعري عشق به كار برده است. به منظور كشف شاخص هاي تأثيرگذار در مفهوم سازي متفاوت عشق، دو سوال مهم مطرح مي شود: مفهوم سازيِ شعري عشق چه تفاوتي با مفهوم سازي عادي و رايج آن در زبان فارسي دارد؟ و، كداميك از شاخص هاي چهار گانه كوچش(2010) در آفرينش خلاقيت استعاري در شعر حافظ نقش پررنگ تري دارد؟ بررسي داده هاي تحقيق نشان مي دهد كه عشق در زبان حافظ، مانند زبان هاي ديگر و مانند زبان فارسي از مفاهيم آتش، سفر، مستي، و غيره به عنوان حوزه مبدأ كمك مي گيرد. اما مفهوم سازي آن از نظر چهار شاخص گسترش، تفصيل، زيرسؤال بردن، و تلفيق، با زبان عادي فرق دارد. به نظر مي رسد آنچه باعث مي شود زبان شعر، از زبان عادي متمايز شود، كاربرد خلاقانه مفهوم سازي هاي استعاري، جاندارپنداري، استعاره هاي تصويري و مجاز مفهومي باشد. همچنين از ميان چهار شاخص مطرح در استعاره هاي مفهومي شعري، تلفيق و تفصيل بيشترين و زيرسوال بردن كمترين كاربرد را داراست.همچنين حافظ از استعاره هاي تخيلي نو در مفهومسازيِ عشق بسيار بهره برده است.

Cognitive Metaphor theory claims that in conceptualization of different concepts, ordinary and poetic languages are the same in some aspects, though different in other ones. This paper aims to an analysis of creativity of Hafiz in LOVE concept. In Hafiz poetry, LOVE is conceptualized by different, though related, conceptual mechanisms of metaphor, image, personification and metonymy. However, it seems that Hafiz has used more creative mechanisms in the conceptualization of LOVE. To find distinguishing influential factors in LOVE conceptualization, two important questions are raised: what is the difference between common metaphors of LOVE in Persian and those in Hafiz poetry? an‎d among four mechanisms proposed by Kövecses (2010), which one is more influential in artistic creativity and novelty of Hafiz poetry? Close analysis of poems consisting LOVE concept shows that Hafiz language contains the same kind of conceptualization as ordinary languages of Persian and other languages. In other words, LOVE has been conceptualized as FIRE, JOURNEY, RAPTURE, etc. However, its conceptualization is different from that in ordinary language, because the poet has creatively used four poetic mechanisms of extension, elaboration, questioning, and combining which are less frequent in ordinary language. It seems that, as it is predicted by cognitive linguists, what distinguishes literary language from ordinary language is creative use of metaphorical conceptualizations, personification, image metaphors and conceptual metonymies. Besides, among four distinguishing mechanisms, combining and elaboration seems to be the most and questioning is the least effective factor in poetic conceptualization of LOVE. Moreover, Hafiz has used many creative, novel conceptual metaphors of LOVE along with conventional ones