چكيده فارسي :
حرفِ الف به واسطة شكل و جايگاه خاص، يكي از پُركاربردترين حروف در ساخت مضامين بكر، فضاهاي شاعرانه و تركيباتِ نغز ادب پارسي به ويژه دو شاعر داستان سراي بزرگ غِنايي، يعني؛ نظامي و جامي است. الف، كه اوّلين حرفِ الفباي فارسي، عربي، ابجد و نمايندة عدد يك در حساب جمّل است در منظومه هاي اين شعرا، كنايه از ذات احديت، عالمِ تجريد و تفريد و نيز مظهرِ پيشوايي، استقامت، خُردي و.. است. در اين مقاله، با بررسي كاربرد ادبي حرفِ الف، با تكيه بر بسامد شواهد شعري اين منظومه ها، دو نوع ساختار، قابل بحث است، ساختارِ اوّل، شامل مضامين، تصاوير شاعرانه، تركيبات، تعبيراتِ نغز ِادبي بر اساسِ شكل و ويژگي حرفِ الف است و ساختارِ دوم، ساختارهاي ادبي عبارت- هاي فعلي و كنايي با حرفِ الف را دربردارد. با تحليل اين دو ساختار، مي توان گفت تركيبات ادبي برساخته از حرفِ الف، در اين دو منظومه، يكي از شاعرانه ترين برساخته هاي ادب پارسي است. هر دو شاعر، ضمنِ بازي هنري با حرفِ الف از استعاره، كنايه، ايهام و... در خَلق تعابيرِ نغز بهره جسته اند. جامي، بيشتر از نظامي، به ويژگي هاي ظاهري و ذاتي الف توجّه داشته اما، برساخته هاي نظامي از نظرِ كيفي، از اهميّت خاصّي برخوردار است.
