چند روايت شفاهي و عاميانه از شاهنامه در تلميحات حماسي ديوان خاقاني

Some Oral and Folk Narratives of Shahnameh in the Epic Allusions of Khaqani’s Divan

خاقاني شرواني از شاعران سبك اراني (آذربايجاني) است. از ويژگي­ هاي برجسته اين سبك استفاده از ابزارهاي گوناگون جهت دشوار ساختن كلام است. او با بهره ­گيري از پشتوانه عظيم فرهنگي و نيز با استفاده از دانش ­ها و علوم و فنون زمان خود، تصاوير بديع خلق كرده و كلام خود را از دام ابتذال رها كرده است. به ديگر سخن، شايد بتوان اين تنوع و گونه­ گوني در تصاوير شاعرانه را ناشي از وسعت اطلاعات خاقاني و تتبع و مداقه او در مطالعه كتب تفسيري و تاريخي دانست. از ابزار و وسايلي كه خاقاني براي پروراندن تصاوير خود از آن بهره مي­ برد تلميح است كه به ­دليل بسامد بالاي كاربرد آن در ديوان مي‌توان آن را از خصايص سبكي خاقاني به حساب آورد. خاقاني گاه در تلميحات خود به سراغ اشاراتي مي ­رود كه در ادبيات رسمي و مكتوب نمي­توان منشا و ماخذي براي آن پيدا كرد، لذا بايد سراغ روايت ­هاي عاميانه و شفاهي رفت و در آن روايات، ماخذ اشاره او را يافت. در اين جستار بر آنيم تا به بررسي ماخذ چند تلميح شاهنامه ­اي خاقاني بپردازيم كه بر اساس روايات شفاهي و عاميانه بنا نهاده شده و در روايات رسمي و مكتوب از آن­ها ياد نشده است.

Khaqani is a poet of Arrani style (Azerbaijani), and one of the most prominent features of this style is the use of various tools to make the discourse difficult. Having benefited from a reach cultural background besides a deep understanding of science and technology of his own era, Khaqani has created the magnificent images and has avoided any obscenity in his words. In other words, this diversity and variety in his poetic images may be due to the extent of Khaqani's information, research and his knowledge of historical interpretive books. One of the tools used by this poet to create his own images is allusion which can be considered a featured style of Khaqani due to its high frequency in his Divan. In his allusions, Khaqani occasionally refers to the indications which we cannot find their resources and references in the official and written literature; therefore we should search folk and oral narratives to find those references. In this research, we intend to look at the sources of some Shahnameh allusions of Khaqani which are based on oral and folk narratives and they are not mentioned in the official and written sources.