سلامت معنوي در بستر عوامل اجتماعي معنويت‌افزا از نگاه نهج‌البلاغه

Spiritual health in an Spiritual-growing social context from Nahj al-Balagha perspective

سابقه و اهداف: سلامت معنوي بُعدي از سلامت انسان است كه در بستر عامل­‌هاي مختلفي مي­‌تواند رشد كند. در متن­‌هاي اسلامي به­‌ويژه در نهج­‌البلاغه مي­‌توان اين عوامل­ را استخراج نمود. يكي از عامل­‌هاي رشد ­دهنده­‌ي سلامت معنوي، عامل­‌هاي اجتماعي است. اين پژوهش با هدف جستجوي عوامل اجتماعي معنويت­‌افزا از نگاه نهج­‌البلاغه انجام شده است. مواد و روش‌ها: اين مطالعه از نوع تحليل محتوا است و براساس آموزه­‌هاي فردي و اجتماعي نهج­‌البلاغه؛ با محوريت زمينه­‌هايِ معنويت­‌افزاي اجتماعي انجام شده است. در اين پژوهش، اسناد و متن­‌هاي اسلامي، ازجمله نهج­‌البلاغه و نرم­‌افزارهاي علوم اسلامي بررسي شده است؛ همچنين در سايت نشريات كشور، با توجه به كليد­‌واژه­‌ي«نهج‌البلاغه»، 500 مقاله بررسي شد كه از اين تعداد، 97 مقاله تكراري؛ و بقيه­‌ي مقاله­‌ها مربوط به موضوع­‌هاي مختلف اجتماعي، اخلاقي، ادبي، تربيتي و غيره بود كه از اين تعداد، چهار مقاله مربوط به حيطه­‌ي سلامت و چهار مقاله به نوعي مربوط به موضوع معنويت بود؛ و تنها يك مقاله به موضوع سلامت معنوي در نهج­‌البلاغه ارتباط داشت كه تا حدّي مورد استفاده قرار گرفت. يافته‌ها: بر­اساس پژوهش حاضر، معلوم شد كه حاكميت دين و رهبري جامعه در هدايت افراد به ­سوي ارزش­‌هاي اخلاقي و معنوي نقش پر رنگي دارد؛ و در كنار آن، مبارزه با فقر و بهره­مندي جامعه از رفاه نسبي و نيز نفي تبعيض و نابرابري­‌هاي اجتماعي و اجراي عدالت، بستري را براي حركت جامعه به­‌سوي ارزش­‌هاي معنوي فراهم مي­‌كند. نتيجه‌گيري: با توجه به آنچه بيان شد مي­‌توان چنين نتيجه گرفت كه معنويت، همان­گونه كه جنبه­‌ي فردي دارد، مي­‌تواند جنبه­‌ي اجتماعي نيز داشته باشد؛ به تعبير ديگر، هم مي­‌توان از جامعه­‌ي معنوي سخن گفت و هم از جامعه­‌ي مادي و غير­معنوي­. رفتارهاي مذهبي ازجمله موضوع­‌هايي است كه در ايجاد معنويت تأثير­گذار است. بر اين اساس، هنگامي مي­‌توان از جامعه­‌ي معنوي سخن گفت ­كه رفتارهاي مذهبي در جامعه­‌ي ما فراگير شود­.

Background and Objectives: Spiritual health is a dimension of human health which can grow in various contexts. These factors can be extracted from Islamic texts particularly from Nahj al-Balagha. Social factor is one of the growing factors in spiritual health. This study aimed to investigate spiritual-growing social factors from Nahj al-Balagha perspective. Materials and Methods: This content analysis study is based on personal and social teachings of Nahj al-Balagha through focusing on spiritual-growing social factors. In this study, Islamic documents and texts including Nahj alBalagha Islamic sciences software were examined. Moreover, 500 articles were reviewed in the country's publication websites using "Nahj al-Balagha" keywords. From the corpus of the study, 97 articles were replication and the rest were related to various social, moral, literary, educational text-types. Among the reviewed articles, the subject of four articles was health and four articles were related to spiritual issues to some extent. Only one article was about the spiritual health in Nahj al-Balagha which was used in this study. Results: In this study, it was found that the rule of religious and society's leadership has an influential role in directing people towards moral and ethical values. In addition, the fight against poverty, the society's relative welfare, deterring discrimination and social inequality, and executing justice, will lead the society to moral values. Conclusion: According to what was said, it can be concluded that as spirituality has individual aspect, it can have social aspect too. In other words, it is possible to talk about spiritual society and materialistic and unspiritual society as well. Religious behaviors are crucial for the development of spirituality. Accordingly, the spiritual society is established when religious behaviors are pervasive in our society.