بحران آناليز ريسك در سيستم‌هاي پيچيده‌ي فني-اجتماعي؛ مروري بر يافته‌هاي اخير بخش اول: وابستگي روش‌هاي واكاوي ريسك متداول به مدل‌هاي منسوخ شده‌ي حادثه

The crisis of risk analysis in complex socio-technical systems; a literature review Part A: Dependency between common risk analysis methods and obsolete accident models

سازمان‌هايي كه در زمينه‌هاي كاري پرخطر نظير صنايع استخراج نفت و گاز، صنايع پتروشيمي، صنايع هسته‌ايي و صنايع هوافضا فعاليت دارند، علاوه بر استفاده از فناوري پيشرفته‌، از وجوه پيچيده‌ي اجتماعي نيز برخوردارند. مطالعات جديد نشان داده، از تركيب فناوري پيشرفته و قواعد مبهم اجتماعي، سيستم‌هاي پيچيده‌اي شكل مي‌گيرد كه با نوع جديدي از ريسك مواجه هستند؛ نوعي از ريسك كه دور از دسترس روش‌هاي واكاوي ريسك متداول قرار دارد؛ لذا در اين مقاله با مروري جامع بر نتايج پژوهش‌هاي اخير، به اثبات ناكارآمدي روش‌هاي آناليز ريسك مرسوم در تحليل ريسك اين‌گونه سيستم‌هاي پيچيده‌ي فني-اجتماعي و ريشه‌يابي دلايل آن پرداخته خواهد شد. ناكارآمدي روش‌هاي مرسوم واكاوي ريسك در تحليل ريسك سيستم‌هاي پيچيده‌ي فني-اجتماعي، ريشه در ناكارآمدي مدل‌هاي حادثه‌ي منسوخ شده‌اي دارد كه زمينه‌هاي نظري اين روش‌ها را شكل داده‌اند؛ چراكه شرايط دروني سيستم‌هاي پيچيده و مكانيسم شكل گرفتن حادثه در آنها، با آنچه مدل‌هاي مرسوم حادثه فرض مي‌كنند بسيار متفاوت است.

High risk organizations and industries such as oil and gas extraction, chemical and petrochemical industries, nuclear and aerospace industries and air traffic control organization, in addition to use of advanced technology, have complex social aspects as well. Recent studies have shown that the combination of advanced technology and social vague rules of such organizations are forming a complex system that encounter with a new type of risk which is inaccessible to conventional risk analysis approaches. Therefore, through a comprehensive review of recent studies, the ineffectiveness of traditional risk analysis methods in complex socio-technical systems and the roots of inefficiency will be discussed. The ineffectiveness of traditional risk analysis methods in complex socio-technical systems rooted in the inefficiencies of out of date accident models and theories that have shaped the theoretical field of these method. Intrinsic conditions in such complex systems are completely different with that of accident formation mechanisms.