تأملي «دوباره» در نسبت تفويض به معتزله

يكي از نظريه‌هاي مطرح در موضوع فاعليت انسان، نظريه‌اي است كه با عنوان «تفويض» شناخته مي‌شود. در اين نظريه، خداوند قدرت انجام فعل را به انسان واگذار كرده است و خود در افعال اختياري انسان هيچ نقشي ندارد. اين نظريه و لوازم باطل آن با عنوان «تفويض» از سوي اهل‌بيت(ع) نفي شد. بنا بر مشهور، ديدگاه معتزله در مسئله فاعليت انسان همين نظريۀ تفويض است. شواهد باقي‌مانده از آثار معتزله هم اين شهرت را تأييد مي‌كند. چندي پيش در مقاله‌اي دلايل انتساب تفويض به معتزله مورد ترديد قرار گرفت، اما بررسي مجدد شواهد و مستندات باقي‌مانده نشان مي‌دهد ديدگاه معتزله، همان تفويض موردِ نهي در روايات اهل‌بيت‌(ع) است.