اثر تغييرات بارش و كاربري اراضي بر توليد رسوب (مطالعه موردي: حوزه آبخيز صنوبر- تربت حيدريه)

The Effects of precipitation and land use changes on sediment yield (Case study: Senobar watershed- Torbat Heydarieh)

فرسايش خاك در حوزه­هاي آبخيز تابعي از اقليم، توپوگرافي، نوع خاك و كاربري اراضي مي­باشد. دراين بين، اهميت بارش به دليل نوسانات زياد و كاربري اراضي به دليل نقش آبخيز­نشينان در توسعه جوامع بسيار مشهود است. در اين تحقيق از داده­هاي بارش، دبي و رسوب در دوره آماري 1388-1346 استفاده شد. وضعيت خشكسالي با شاخص SPI سه­ ماهه مشخص شد. با استفاده از تصاوير ماهواره­اي، نقشه كاربري اراضي در سه مقطع زماني تهيه شده و تغييرات كاربري اراضي در آنها با يكديگر مقايسه شد. نتايج نشان داد سطح مراتع و اراضي زراعي به­ترتيب از 14% و 21% در ابتداي دوره مطالعاتي به 41% و 11% در انتهاي دوره تغيير يافته است. اختلاف معني­داري در ميزان رسوبدهي از ابتداي دوره تا انتهاي آن قابل مشاهده است. درصد فراواني وقوع خشكسالي از دوره اول به سوم تا سه برابر افزايش يافته است. نتايج آزمون من-كندال نشان داد كه ميزان رواناب در اين مدت داراي روند منفي معني­دار در سطح اعتماد 95% مي­باشد. بنابراين به­نظر مي­رسد افزايش وقوع خشكسالي­ها و در نتيجه كاهش آبدهي رودخانه و تبديل اراضي زراعي به مرتع منجر به كاهش ميزان رسوب معلق حوزه آبخيز صنوبر شده است.

Soil erosion in the watersheds is a function of some factors such as climatology, topography, soil type and land use. Within these factors, the importance of precipitation because its high variation and land use because the role of humans on community development is very clear. In this research, the precipitation, discharge and sediment data in a statistical period from 1967 to 2009 were used. Drought situation was calculated by standard precipitation index with 3 months’ time scale. Land use maps were prepared in three periods based on satellite images, and the changes of land use between these periods were compared. Results showed that the area of rangelands and farms from initial to final section of study period varied from 14% and 21% to 41% and 11% respectively. Significant difference in sedimentation rate is visible between initial and final sections of study period. Percentage of drought occurrence increased to triple from initial to final period. The result of Mann-Kendall test showed a negative trend for watershed discharge at 95% significant confidence level. Therefore, it seems that increasing drought occurrences and therefor decreasing runoff and change of farms to rangeland, caused to the decreasing suspended sediment load in Senobar watershed.