نقد تعامل قدرت و دانش (جرم‌شناسي و مجازات) در برخي متون نثر فارسي با رويكرد فوكو

بحث پيرامون كنش متقابل قدرت و دانش يكي از چالش‌برانگيزترين موضوعات‌ نظام فكري فوكو است. رهيافت فوكو بيانگر رابطه‌اي دوسويه بين «قدرت» و «دانش» است، به ‌طوري‌كه همان اندازه كه قدرت توليد‌كننده دانش است، عكس اين قضيه نيز صادق است. «قدرت» در اين مفهوم و به همراه «دانش»، نقشي انضباطي ايفا مي‌كند و هدف آن، افزايش بيش از پيش فنون مراقبت و تنبيه توده‌هاست. يكي از عرصه‌هايي كه «قدرت ـ دانش» از طريق آن به ايجاد گفتمان‌هايي بر مبناي روابط قدرت و در پايان، سلطه و چيرگي بر انسان دست مي‌يابد، حوزه علوم سياسي (جرم‌شناسي و مجازات) است. رابطه دانش‌ـ قدرت در ادبيات نيز كه محملي براي بيان افكار و عقايد اجتماعي و سياسي است، اغلب به شكل بسيار پنهان رخ مي‌نمايد و در اين آثار مي‌توان ايدئولوژي، انديشه و آراي نويسندگان را مشاهده كرد. استفاده از متون نثر فارسي در مقام شواهدي از دست‌هاي پنهان قدرت، آن ‌گونه كه مدّ نظر فوكو است، مي‌تواند پرده از بخش عمده‌اي از سازوكار آن بردارد. در اين مقاله مي‌كوشيم تا عملكرد قدرت را در فرايند توليد دانش در حوزه جرم‌شناسي و مجازات با تكيه بر متون نثر ادب فارسي تحليل كنيم.