بررسي رابطه منبع - مخزن در گندم از طريق مقايسه وزن و تعداد دانه در ارقام قديم و جديد

The Study of Source-Sink Relations by Comparison of Weight and Grain in the Modern and Old Wheat Cultivars

رشد و پر شدن دانه در گندم توسط مقدار عرضه مواد فتوسنتزي (قدرت منبع)، توانايي جذب مواد فتوسنتزي (قدرت مخزن) و تعادل بين قدرت منبع – مخزن كنترل مي­ شود. هدف تحقيق حاضر بررسي رابطه منبع يا مخزن در گندم از طريق مطالعه روند تغييرات وزن دانه و تعداد دانه در طي سال­ هاي اصلاح گندم بود. پژوهش حاضر در مزرعه آموزشي - پژوهشي دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي مغان - دانشگاه محقق اردبيلي در سال زراعي 90-1389 اجرا گرديد. تعداد 81 رقم گندم در شرايط آبي و در قالب طرح لاتيس ساده با دو تكرار مورد بررسي قرار گرفتند. تفاوت معني­ داري ميان ارقام گندم از نظر صفات زراعي و فيزيولوژيك مشاهده شد. عموماً ارقام جديد گندم در مقايسه با انواع قديمي آن داراي عملكرد دانه بالا بودند. اين روند در مورد شاخص برداشت و تعداد دانه در متر مربع نيز ديده شد اما تفاوت معني­ داري بين ارقام قديمي و جديد گندم از نظر عملكرد بيولوژيك و وزن هزار دانه وجود نداشت. وزن سنبله در زمان گرده افشاني و رسيدگي فيزيولوژيك و همچنين مقدار تسهيم مواد فتوسنتزي به سنبله در فاصله زماني گرده افشاني تا رسيدگي فيزيولوژيك در طي روند اصلاحي گندم افزايش يافته و مقدار آنها در گندم­ هاي جديد بيشتر از قديمي بود. افزايش تعداد دانه در گندم­ هاي جديد و نبود تغيير معني­ دار در وزن هزار دانه در گذر از سال­ هاي قديمي به جديد پيشنهاد مي­كند كه احتمالاً عملكرد دانه ارقام مورد آزمايش بيشتر توسط قدرت مخزن كنترل مي­شود. بنابراين، در شرايط آزمايش حاضر افزايش تعداد دانه در بوته يا در متر مربع احتمالاً با افزايش عملكرد دانه همراه خواهد بود.

Seed filling in wheat is controlled by the availability of substrate (source strength), the capacity of the organs to utilize it for seed growth (sink strength). The aim of this research was to study source-sink relations in wheat, through seed weight and grain number in new and old wheat cultivars. The experiment was performed at Moghan College of Agriculture and Natural Resources, Research Farm (University of Mohaghegh Ardabili) during 2010-2011 growing season. The plant materials (81 wheat cultivars) were evaluated using a simple lattice design with two replications under well-watered condition. The results showed that there were significant differences for measured agronomic and physiologic traits among wheat cultivars tested. Overall, new wheat cultivars showed high values of seed yield as compared with the old ones. This trend was also observed in the cases of harvest index (HI) and grain number per square meter. There were no significant differences in biological yield and 1000-grain weight between old and new cultivars. Spike dry weight measured at anthesis and physiologic maturity and also partitioning photoassimilates to the spike during anthesis-physiologic maturity phases increased more in new cultivars than old ones. Increased grain number in new wheat cultivars and the lack of significant changes in 1000-seed weight suggests that seed yields of the cultivars used under the condition tested are controlled more by sink than source strength. Under conditions tested, it seems that increased grain number, either in plant level or in square meter, might be considered as a way to assess increased seed yield.