كليدواژه :
دستور نظام‌مند , ساخت آغازگري ـ پايان‌بخشي , بندهاي مركب , آغازگر لايه‌اي
چكيده فارسي :
در جستار حاضر، ساخت آغازگري ـ پايان‌بخشي در بندهاي مركب متون تخصصي بيوشيمي، فيزيك، و آناتومي بر پايۀ نظريۀ نظام‌مند به شرح ذيل بررسي شده است. ابتدا طبقه‌بندي انواع بندهاي مركب در ساخت آغازگري ـ پايان‌بخشي متون علمي به دست داده مي‌شود و با توصيف و تحليل بندهاي مركب همپايه، ناهمپايه (پايه ـ پيرو)، ناهمپايه (پيرو ـ پايه)، و همپايه ـ ناهمپايه مشخص مي‌گردد كه اين بندها درمجموع بيش از بندهاي ساده در كل پيكره كاربرد داشته‌اند. آن‌گاه از تحليل ساخت آغازگري ـ پايان‌بخشي اين نتيجه به دست مي‌آيد كه سطوح تحليل بندهاي مركب، بسته به نوع بند، به طور هم‌زمان در يك، دو يا سه لايه امكان‌پذير مي‌شود. بر اين اساس، مي‌توان لايه‌هايي از آغازگر را در اين بندها بازكاويد و مقوله‌اي به نام آغازگر لايه‌اي را شناساند. از بررسي آغازگرهاي ساده/ مركب مشخص مي‌شود كه، در نوع علمي، فراواني آغازگرهاي متني از مجموع آغازگرهاي مركب، افزون گشته است. چرا كه توالي آغازگرهاي متني در بندهاي مركب متون علمي رايج است. كاربرد بندهاي مركب، آغازگرهاي مركب و لايه‌هاي چندگانۀ آغازگر مؤيد حضور افزوده‌هاي كلامي در متون علمي يادشده‌اند. ملحوظ‌كردن اين ابزارهاي صوريْ در سازماندهي گفتمان، گسترش متن و، در‌نهايت، امر خوانش و فرايند درك مؤثر است. اين امر در اولويت‌بندي متون از نظر ميزان كارايي آن‌ها مفيد است و مي‌تواند معيار و محكي براي تعيين ميزان موفقيت متن در انتقال اطلاعات به مخاطبان آن باشد. چنان‌كه اين اولويت‌بندي به‌ترتيب در كتاب‌هاي فيزيك، بيوشيمي، و آناتومي ديده مي‌شود.
چكيده لاتين :
In the present article, theme-theme structure in clause-complexes of specialized texts (such as biochemistry, physics and anatomy) is studied based on SFG. At first, clause-complexes types in theme-theme structure of scientific texts are classified, and by describing and analyzing different types of clause-complexes (dependent/ dominant) it is revealed that these clauses are used more than simple ones within the whole corpus. Then, theme-theme structure is analyzed, and the result illustrates that clause analysis is possible at one, two or three layers at the same time, depending on the clause type. Therefore, one can find layers of themes in such clauses and introduce the notion of layer theme. Studying simple/complex themes revealed that in the scientific genre, complex themes are used more than textual ones. This is because the sequences of textual themes in the scientific texts are something usual. Complex clauses, complex themes and multiple layers of clause analysis indicate speech adjuncts in scientific texts, and consideration of such structural elements is effective in discourse organizing, text development and perception process. This is useful for text evaluation and can be considered as a criterion for transfer of information to the addressee, as it is seen in physics, biochemistry and anatomy texts respectively.
