تحول در نقش و جايگاه تصوف در آسياي مركزي

در اين نوشتار به نقش و جايگاه تصوف به‌عنوان يكي از جريان‌ها و عناصر مهم اسلامي در آسياي مركزي توجه شده است. در اين زمينه، تمركز اصلي بر روي تمايزها و تفاوت‌ها در نقش‌آفريني صوفيان و طريقت‌هاي صوفي، نسبت به اوايل شكل‌گيري آن‌ها در آسياي مركزي است. بر اين اساس بر چگونگي نقش‌آفريني و جايگاه آن‌ها در دورۀ فرمانروايي مغول‌ها و سلطۀ روس‌هاي تزاري، به‌ويژه تأثير سياست‌هاي كمونيست‌ها در دوران اتحاد شوروي و سپس رهبران جمهوري‌هاي مستقل در برابر جريان تصوف تأكيد خواهد شد. پرسش اصلي نوشتار اين است كه پس از فروپاشي اتحاد شوروي چه تحولي در نقش و جايگاه تصوف در آسياي مركزي به‌وجود آمده است؟ اين نوشتار به‌دنبال آن است كه نشان دهد نقش و جايگاه تأثيرگذار تصوف در جوامع آسياي مركزي، بر اثر سياست‌هاي دوگانۀ رهبران كمونيستي در برابر جريان تصوف، كاهش يافته است. منظور از سياست‌هاي دوگانه، سياست‌هاي سخت‌گيرانه و شديد دورۀ اتحاد شوروي و سياست‌هاي منعطف پس از استقلال جمهوري‌هاي آسياي مركزي است. در اين زمينه، به‌دلايل سركوب صوفيان در دوران اتحاد شوروي و توجه دوبارۀ رهبران جمهوري‌هاي نواستقلال به جريان تصوف اشاره مي‌شود. در اين زمينه تأثير عواملي از جمله چالش‌هاي هويت ملي و مسئلۀ ظهور افراط‌گرايي اسلامي در اواخر دوران اتحاد شوروي كه به يكي از دغدغه‌هاي دولت‌مردان كنوني آسياي مركزي تبديل شده است، بيشتر مورد توجه قرار خواهد گرفت. سرانجام نيز تأثير اقدام‌ها و سياست‌هاي رهبران كمونيست اتحاد شوروي و جمهوري‌هاي استقلال‌يافته بر روي نقش و جايگاه جريان تصوف به‌طور كل و صوفيان به‌شكل ويژه بررسي خواهد شد.