مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - بررسي روند درجه حرارت عمق‌هاي مختلف خاك در چند نمونه اقليمي ايران

چكيده فارسي :

روند درجه حرارت خاك يكي از مهمترين نشانگرهاي تغيير اقليم مي‌باشد كه به ندرت به آن پرداخته شده است. لذا در اين مطالعه با توجه به اهميت تغيير اقليم و تغييرات درجه حرارت خاك مرتبط با گرمايش جهاني از يك سو و نقش و جايگاه درجه حرارت خاك از سويي ديگر، به بررسي روند تغييرات درجه حرارت عمق‌هاي مختلف خاك (5، 10، 20، 30، 50 و 100 سانتي‌متري) در طول دوره آماري (2008-1994) در سطح ايران پرداخته شد. جهت آشكارسازي و تعيين روند از آزمون ناپارامتريك من–كندال استفاده گرديد. نتايج بررسي نشان مي‌دهد كه با افزايش عمق، درجه حرارت سالانه خاك، تا عمق 20 سانتي متري همراه با شيب بيشتر و از اين عمق به بعد با شيب ملايمي كاهش مي‌يابد. نتايج حاصل از بررسي روند تغييرات سالانه درجه حرارت عمق‌هاي مختلف خاك در ايستگاه‌هاي مورد مطالعه نشان داد كه درجه حرارت در عمق‌هاي مختلف خاك و در مكان‌هاي مختلف داراي روند يكساني نمي‌باشد. روند تغييرات درجه حرارت عمق هاي مختلف خاك در فصل تابستان و زمستان نشان داد كه لايه‌هاي سطحي و عمقي خاك رفتار متناقضي را نشان مي‌دهند، بطوري‌كه درجه حرارت در عمق هاي سطحي (5 تا30 سانتي‌متري) روند نزولي، و عمق‌هاي پايين‌تر (50 و 100 سانتي‌متري) روند صعودي دارند. بررسي روند فصل پاييز و بهار نيز نشان داد بيشتر ايستگاه‌هاي مورد مطالعه داراي روند صعودي مي‌باشند. بر اساس نتايج اين مطالعه، وجود روند نزولي يا صعودي درجه حرارت در لايه سطحي خاك (5 سانتي‌متري) را شايد نتوان با قطعيت بيان داشت، اما مي‌توان با قطعيت بيان داشت كه درجه حرارت سالانه و فصلي در لايه عميق خاك (100 سانتي‌ متري) روند صعودي مشهودي داشته است.در ادامه جهت بررسي اين موضوع كه آيا تغييرات دماي خاك با تغييرات دماي متوسط هوا ارتباط دارد يا نه، به بررسي روند تغييرات درجه حرارت متوسط ماهانه در ايستگاه‌هاي مورد مطالعه پرداخته شد. همانطور كه انتظار مي‌رفت درجه حرارت متوسط ماهانه هوا در دوره آماري مورد مطالعه در مقياس سالانه و فصلي روند صعودي داشته است. نتايج بررسي سالانه نشان داد كه درجه حرارت خاك و درجه حرارت هوا در دو لايه سطحي و عمقي روند مشابه‌اي پيروي نمي‌كنند.