طراحي برنامه آموزش مهارت‌هاي پيش‌كلامي و بررسي اثر‌بخشي آن بر بهبود مهارت‌هاي اجتماعي كودكان خودمانده با عملكرد بالا

نقص در مهارت هاي اجتماعي و به دنبال آن ناتواني در ايجاد، حفظ و توسعه روابط و تعامل اجتماعي، از علائم آشكار كودكان درخودمانده گزارش شده است و در ارزيابي­ هاي تشخيصي براين ويژگي ها بسيار تاكيد مي­ شود. توانايي زبان گفتاري يكي از پيش ­بيني كننده­ هاي قوي مهارت هاي اجتماعي است. اين پژوهش با هدف طراحي برنامه آموزش مهارت هاي پيش كلامي به منظور بهبود و افزايش مهارت هاي اجتماعي متقابل يعني ايجاد، حفظ و توسعه روابط اجتماعي كودكان خودمانده عملكرد بالا انجام شده است. تحقيق حاضر از نوع تحقيقات آزمايشي با پيش آزمون، پس آزمون و پيگيري همراه با گروه كنترل است. جامعه آماري اين پژوهش، شامل كليه كودكان با اختلال خودمانده مدارس و مراكز ­ويژه كودكان خودمانده شهر تهران در سال 94-95 بود. شركت كنندگان در اين تحقيق، بعد از غربالگري اوليه با استفاده از مقياس گيليام به منظور تشخيص اختلال خودمانده، جهت تعيين سطح عملكرد، در آزمون رتبه بندي گرايسون نيز شركت كردند بعد از كسب نمره عملكرد بالا به عنوان جامعه آماري، تعيين شدند. تعداد 20 كودك پسر خودمانده با عملكرد بالا، به صورت نمونه در دسترس انتخاب شدند و از بين آنها، تعداد 10 نفر در گروه آزمايش و 10 نفر ديگر در گروه كنترل، به طور تصادفي جايگزين شدند. دو نفر از گروه آزمايش در جريان آموزش برنامه تحقيق را ترك كردند و تعداد نمونه ها به 16 نفر كاهش يافت. برنامه مداخله، يعني آموزش مهارت پيش كلامي، در 20 جلسه آموزش متوالي، در مركز اتيسم دوم آوريل تهران، براي گروه آزمايش و خانواده هاي آنها با استفاده از نمايش ويدئويي، نقش بازي و داستان گويي آموزش داده شد. از آزمون نيمرخ مهارتهاي اجتماعي اسكات بليني براي ارزيابي مهارت­هاي ارتباطي استفاده شد. اطلاعات حاصل از اجراي برنامه آموزشي، توسط آزمون­ هاي پيشرفته آماري، تحليل واريانس و و اندازه گيري مكرر تحليل شدند و نتايج نهايي نشان داد كه همه فرضيه­ هاي اين پژوهش، در سطح الفاي 0/005 معني‌دارشدند. يافته ­هاي حاصل نشان دادند كه برنامه آموزش مهارت هاي پيش كلامي، موجب بهبود و افزايش معنادار مهارت ها و تعاملات اجتماعي گروه آزمايش شد. اما اين بهبودي در شركت‌كنندگان گروه كنترل كه هيچ مداخله اي را دريافت نكرده بودند، ايجاد نشد. در مجموع يافته هاي حاصل نشان داد كه برنامه آموزش مهارتهاي پيش كلامي، مي­تواند به صورت برنامه مداخله اي موثر براي بهبود و افزايش توانايي هاي ارتباطي و اجتماعي كودكان خودمانده عملكرد بالا، به كار برده شود.