پديد آورندگان :
چمانده، جلال دانشگاه ياسوج , الواني نژاد، سهراب دانشگاه ياسوج - پژوهشكده منابع طبيعي و زيست محيطي - گروه جنگلداري , غلامي، پرويز دانشگاه آزاد اسلامي واحد كازرون - باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان
كليدواژه :
آتشسوزي جنگل , آناليز چند متغيره RDA , شاخص‌هاي تنوع , جنگل‌هاي زاگرس
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: جنگل‌هاي زاگرس كه عمدتا جزو جنگل‌هاي نيمه‌خشك و شاخه‌زاد هستند از خطر آتشسوزي در امان نبوده و آتش بطور مداوم اين جنگل‌ها را تحت تأثير قرار مي‌دهد. مطالعه تغيير در تركيب و مقدار پوشش گياهي در عرصه‌هاي دچار آتشسوزي مي‌تواند علاوه بر تعيين شدت تخريب، ميزان توانايي بازسازي منطقه را مشخص سازد. هدف از انجام اين تحقيق بررسي تركيب، تنوع و پاسخ گياهان علفي پس از آتشسوزي در جنگل‌هاي شاخه‌زاد بلوط ايراني در منطقه تولگهي در استان كهگيلويه و بويراحمد است.
مواد و روش‌ها: آتشسوزي در تابستان 1389 صورت گرفت و ويژگي‌هاي پوشش گياهي علفي شامل تركيب و تنوع گياهان علفي پس از گذشت 4 سال از آتشسوزي اندازه‌گيري شد. براي برداشت پوشش علفي در داخل هر قطعه نمونه اصلي 1000 متر مربعي (كه به صورت تصادفي منظم در يك شبكه آماربرداري 100×50 متر جهت اندازه‌گيري خصوصيات جنگلشناسي طراحي شده بود)، 5 ريز قطعه نمونه يك متر مربعي در مركز و چهارگوشه‌ي قطعه نمونه اصلي برداشت و نوع گونه و درصد پوشش آن تخمين زده شد. در مجموع در دو منطقه آتشسوزي شده و شاهد تعداد 200 ريز قطعه نمونه (در هر منطقه 100 ريز قطعه نمونه) مورد اندازه گيري قرار گرفت. براي محاسبه شاخص‌هاي تنوع از نرم افزار PAST و جهت بررسي پاسخ گروهي كل گونه‌هاي گياهي به آتشسوزي از آناليز افزونگي (RDA) در نرم افزار Canoco 4.5 استفاده شد.
يافته‌ها: نتايج نشان داد از 72 گونه علفي شناسايي شده، 22 گونه فقط در منطقه آتشسوزي و 9 گونه نيز تنها در منطقه شاهد حضور داشته و 41 گونه بين دو منطقه مشترك بودند. نتايج مقايسه ميانگين‌ها نشان داد كه از بين گونه‌هاي گياهي مختلف ، 17 گونه از لحاظ درصد تاج پوشش پاسخ معني‌داري نسبت به آتشسوزي داشتند. آتشسوزي موجب شد تا درصد تاجپوشش تيره‌هاي Gramineae و Rubiaceae به طور معني‌داري نسبت به شاهد افزايش يابد. نتايج بررسي شاخص‌هاي تنوع گونه‌اي نشان داد كه بين دو منطقه شاهد و آتشسوزي شده از لحاظ اين شاخص‌ها هيچ اختلاف معني‌داري وجود ندارد. نتايج آناليز چند متغيره تحليل افزونگي (RDA) نيز نشان داد كه گونه‌هاي علفي پاسخ‌هاي متفاوتي نسبت به آتشسوزي داشتند، به طوري‌كه درصد تاجپوشش گونه‌هاي Onobrychis sativa، Orobanche sp.، Hordeum glaucum، Pimpinella sp.، Bellevalia sp. Bromus danthoniae، Bromus tectorum و Chardinia orientalis در منطقه آتشسوزي بيشتر بود.
نتيجه‌گيري: نتايج تحقيق پيش‌رو نشان داد كه آتشسوزي عامل مهم و تأثير‌گذاري است كه پس از گذشت 4 سال از وقوع آن؛ موجب افزايش معني‌دار گندميان و پهن‌برگان يك‌ساله و در مقابل كاهش معني‌دار گندميان و پهن‌برگان چندساله در پوشش علفي زير اشكوب جنگل‌هاي بلوط ايراني شده است.
چكيده لاتين :
Background and Objectives: The Zagros forests, mostly located in semi-arid regions, are not
safe from fire hazards, and fire affects these coppice forests continuously. Studying the change
in the composition and quantity of vegetation in the areas exposed to fire can determine the
extent of damage, and the potential of the region for reclamation. The aim of this study was to
investigate the composition, diversity, and response of understory herbaceous plants to fire in
the Persian oak forests in the Tulgahi region of Kohgilouyeh and Boyer-Ahmad province. Materials and Methods: The fire took place in the summer of 2010. Four years after the fire,
the characteristics of herbaceous vegetation, including composition and biodiversity of plants,
were measured. Sampling of herbaceous plants was carried out within each main plot of 1000
square meters (designed to measure the forest parameters with systematic random sampling in a
50 by 100 meter grid), five subplots of one square meter were sampled in the center and four
angles of main plots and the species type and cover percentage were recorded. In total, 200
subplots were measured in the fire and control regions (100 subplots at each region). The
diversity indices were calculated in the PAST software, and plant species response to fire was
determined with redundancy analysis (RDA) using Canoco 4.5.
Results: The results showed that out of 72 herbaceous species identified, 22 species were
exclusively found in the fire region, 9 species exclusively in the control region, and 41 species
were shared between the two regions. The results of mean comparisons showed that among the
study species, 17 species had a significant response to the fire in terms of canopy cover
percentage. The fire caused the canopy cover percentage of Rubiaceae and Gramineae to
increase significantly compared to control. The results of biodiversity indices revealed that no
significant difference was found between the two regions in terms of biodiversity indices. The
redundancy analysis (RDA) results showed that herbaceous species had different responses to
fire, so that canopy cover species of Onobrychis sativa, Orobanche sp., Hordeum glaucum,
Pimpinella sp., Bellevalia sp., Bromus donthoniae, Bromus tectorum and Chardinia orientalis
were increased in the regions where fire occurred.
Conclusion: The results of this research showed that fire was an important and effective factor,
causing to increase of grasses and annual forbs significantly after four years of its occurrence. In
contrast, the presence of perennial grasses and forbs was decreased significantly by fire in the
understory of Persian oak forests.
