بررسي انسجام برهان فصل و وصل با نظام حكمت مشاء

در ميان نظريات متنوع حركت از انكار تا اثبات مطلق، گام ماندگار و معتدل، نظريه «قوه» ارسطو بود. وي ماده نخستين را نيز جوهري مي‌دانست كه تنها حامل قوه و در كنار جوهر صوري، جسم را تشكيل مي‌دهد. فلسفه اسلامي براهيني بر اين مطلب اقامه كرد. گاه اين برهان‌ها آن‌چنان نقد شده‌اند كه به انكار انديشه «قوه» انجاميده است. اين نوشتار بر آن است تا ضمن جداسازي و دفاع از انسجام انديشه قوه ارسطويي با حكمت مشاء با بررسي نقدهاي وارد بر برهان «فصل و وصل»، ظرفيت بالاي آن را براي پذيرش ويرايشي صدرايي در ميان براهين اثبات هيولا نشان دهد. اهميت موضوع در تثبيت جايگاه حكمت مشاء در يكي از مهم‌ترين آموزه‌هاي فلسفي، يعني «قوه و فعل» است كه از سويي زمينه‌ساز تبيين قلمرو حركت جوهري و از سويي در تبيين فلسفي برخي از مهم‌ترين آموزه‌هاي ديني كه به سعادت ابدي انسان مربوط است، مانند «تكامل برزخي» مؤثر است.